Józef Golec (Otton) (1935–2017), pedagog, podharcmistrz, biograf i kronikarz, działacz społeczny, radny Sopotu, Honorowy Obywatel Cieszyna.

Urodził się 30 marca 1935 r. w Cieszynie w rodzinie hutnika Józefa (1911–1989) i Zofii z d. Wanat (1912–1992). Miał brata Emila (ur. 1933, poligraf) i siostrę Stefanię (ur. 1938, zam. Bojda, pedagog, artystka). Na chrzcie dano mu imię Otton, jednak po wojnie w ramach likwidacji niemieckich nazwisk i imion, mając lat 12 zmienił na Józef, po ojcu i dziadku. Po ukończeniu miejscowej szkoły ćwiczeń zdał pomyślnie egzamin do prestiżowego Liceum Plastycznego w Krakowie, jednak z powodu nieotrzymania miejsca w internacie nauki w niej nie rozpoczął. Dalszą edukację kontynuował w cieszyńskim Liceum Pedagogicznym, w klasie o profilu wychowania fizycznego.

W 1955 r. ukończył liceum i otrzymał nakaz pracy w Wojkowicach Komornych na Górnym Śląsku jako nauczyciel wychowania fizycznego i śpiewu w miejscowej szkole podstawowej. Po trzech miesiącach otrzymał powołanie do wojska. Trafił do Marynarki Wojennej. Po szkoleniu unitarnym w Ustce został przeniesiony do 7 Szpitala Marynarki Wojennej w Gdańsku-Oliwie, gdzie został przeszkolony i dalszą służbę pełnił jako sanitariusz. Tu też poznał swoją przyszłą żonę. W 1957 r. został przeniesiony na okręt hydrograficzny ORP Bałtyk, na którym brał udział w polskiej ekspedycji naukowej na Spitsbergen. Po opuszczeniu wojska zamieszkał w Sopocie i od 1 listopada 1957 r. podjął pracę w miejscowej Szkole Podstawowej nr 3. Był nauczycielem wychowania fizycznego, ale dzięki uzdolnieniom i pasji plastycznej podjął się prowadzenia szkolnej kroniki, a z czasem i kółka plastycznego. Uczniowie pod jego opieką tworzyli prace nagradzane i wyróżniane na konkursach sztuki dziecięcej. Przy Józefie Golcu swój plastyczny talent odkrył m.in. Maciej Świeszewski (dziś profesor Akademii Sztuk Pięknych) i Anna Królikiewicz (doktor ASP). W międzyczasie Golec ukończył dwa kursy dla nauczycieli rysunków podnosząc swój warsztat pedagogiczny. Dyplom magistra pedagogiki uzyskał w 1972 r. na Uniwersytecie Gdańskim.

W 1961 r. został przeniesiony do Szkoły Podstawowej nr 2 w Sopocie na stanowisko nauczyciela plastyki. W nowej szkole zorganizował pracownię plastyczną z prawdziwego zdarzenia, z osobiście zaprojektowanymi stolikami pozwalającymi używania ich jako sztalugi. 15 grudnia 1965 r. został powołany na stanowisko kierownika (później dyrektora) Szkoły Podstawowej nr 8 w Sopocie. Z ramienia inwestora nadzorował budowę nowego budynku szkolnego. W szkole tej, obok prowadzenia zajęć plastycznych, przepracował na stanowisku kierowniczym ćwierć wieku. Dbał o właściwy dobór kadry pedagogicznej. W 1973 r. szkoła została wpisana na listę szkół Stowarzyszonych UNESCO. Wprowadził w szkole nauczanie esperanta i szachów. W oparciu o szkołę w 1972 r. stworzył pierwsze w Polsce Muzeum Esperanto oraz jedyny w Polsce Dziecięcy Teatrzyk Esperancki. Jedna z drużyn harcerskich specjalizowała się w esperanto. Latem 1973 r. drużyna ta wzięła udział w międzynarodowym obozie esperanckim w Sikindy na Węgrzech. Ponadto Golec rozwijał w szkole działalność turystyczną, sportową i harcerską. Włączył się w działalność szczepu, który nosił imię kontradmirała Włodzimierza Steyera. Początkowo jako instruktor szczepu, by we wrześniu 1973 r. objąć obowiązki komendanta szczepu.

W 1974 r. został mianowany podharcmistrzem. Od tego czasu szczep zaczął rozwijać skrzydła, głównie w działalności turystycznej i w kontaktach międzynarodowych. Początkowo organizował dla harcerzy krótkie wypady piesze i rowerowe, by z czasem przejść do długich obozów wędrownych. Harcerze zaczęli brać udział w rajdach regionalnych i ogólnopolskich, także harcerskich, np. w Ogólnopolskim Harcerskim Rajdzie Świętokrzyskim. Do dużego sukcesu należy zorganizowanie w 1975 r. obozu wędrownego, podczas którego harcerze przeszli ponad 400 km z Rumunii do Zakopanego. Dla piechurów wprowadził indywidualne i drużynowe współzawodnictwo. Golec sam dawał przykład kadrze, np. w 1981 r. był liderem wśród instruktorów z wynikiem 1285 km pieszych wędrówek.

Jako dyrektor szkoły stowarzyszonej w UNESCO wykorzystywał zagraniczne kontakty w pracy harcerskiej. Dzięki temu mógł zorganizować zagraniczne obozy, zimowiska i wycieczki. Do 1980 r. jego harcerze odwiedzili Czechosłowację, Bułgarię, NRD, Rumunię, Węgry, a także Francję, Danię, Szwecję i Finlandię. Organizował też dla hufca (analogicznie jak dla uczniów) konkursy plastyczne i turnieje szachowe. Taka działalność Golca nie wszystkim w hufcu się podobała. Krytykowano go głównie za zagraniczne eskapady. Pomimo tego został wybrany w skład Rady Hufca ZHP Sopot w kadencji 1976–1980. W 1979 r. przekazał sznur szczepowego i został zastępcą.

Po wprowadzeniu stanu wojennego pod naciskiem komisarza wojskowego został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska dyrektora szkoły. Od 28 lutego 1982 r. pozwolono mu do końca roku szkolnego jedynie prowadzić lekcje plastyki, później znalazł się poza systemem oświaty, zaprzestał też działalności harcerskiej. Znajomi zaoferowali mu pracę w sklepie z pamiątkami, co pozwoliło na utrzymanie rodziny. W 1985 r. na zaproszenie mera Paryża wyjechał do Francji z kolekcją prac dziecięcych, która była prezentowana m.in. w Galerii Pierre Cardinoraz w Akademii Katolickiej w Trewirze. W następnym roku powrócił do kraju, ale nie zezwolono mu na pracę w swojej szkole. Został nauczycielem plastyki w gdańskiej Szkole Podstawowej nr 53 w Nowym Porcie, gdzie pracował do emerytury, do 1989 r.

Przez 50 lat pracy pedagogicznej był zwolennikiem wychowania estetycznego. Zaproponowano mu prowadzenie zajęć plastycznych już po zakończeniu kariery nauczycielskiej. Takie warsztaty okresowo prowadził z dziećmi sopockich placówek, w Cieszynie oraz na zaproszenie m.in. w Czechach, Niemczech, Francji, Danii, Rosji, Izraelu. Spod jego „reki” wyszło 324 medalistów w międzynarodowych konkursach sztuki dziecięcej.

Już na emeryturze zajął się badaniem i popularyzowaniem historii rodzimego Cieszyna oraz Sopotu. Efektem tych działań były liczne publikacje prasowe oraz wydania książkowe. Tworząc słowniki biograficzne szczególnie dbał o to, by zaznaczyć harcerską działalność swych bohaterów. Zajmował się także historią ruchu esperanckiego i mniejszości żydowskiej w Polsce, filatelistyką. Nie zapominał też o harcerzach. Bywał na harcerskich kominkach i ogniskach, napisał kilka haseł do Małego Bedekera Sopockiego Harcerstwa (Sopot 2005), udostępniał zebrane materiały na harcerskie wystawy. Wspierał (zasiadał w jury) organizowane przez Hufiec ZHP Sopot plastyczne konkursy o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim, m.in. Konkurs Plastyczny „Pocztówka z wakacji”.

Całe życie był społecznie aktywny. Przez trzy kadencje był radnym Sopotu (1990–2002), gdzie w ostatniej kadencji pełnił funkcję przewodniczącego komisji Kultury. W latach 1972–1976 był wiceprezesem Zarządu Głównego Polskiego Związku Esperantystów, przewodniczącym XVIII Ogólnopolskiego Kongresu Esperantystów (Sopot 1973). Był członkiem Kolegium Redakcyjnego miesięcznika Nowa Szkoła (1980–1983). W 1980 został członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Wychowania przez Sztukę (INSEA). Aktywnie działał w nauczycielskiej Solidarności. W 1996 założył Gdańskie Bractwo Cieszyniaków. Od 1998 był członkiem Stowarzyszenia Autorów Polskich.

Jest autorem lub współautorem ponad 60 publikacji (od kilkunastostronicowych broszur po kilkusetstronicowe słowniki biograficzne), 1355 ekslibrisów (stworzonych w latach 1982–2016) w tym 37 ekslibrisów koronkowych, blisko tysiąca projektów cieszyńskich koronek, około tysiąca krzyżówek i zagadek umysłowych. Dziecięce prace plastyczne powstałe pod jego kierunkiem były prezentowane w kraju i za granicą na wystawie „Mali świadkowie wielkich wydarzeń”, 61 z nich znalazło się w okolicznościowym albumie wydanym w 25 rocznicę Gdańskiego Sierpnia’80 Obrazki z historii (Gdańsk 2005), zaś ponad 200 znalazło się w książkach ks. Jana Twardowskiego.

Zmarł 26 sierpnia 2017 w Sopocie i został pochowany na miejscowym Cmentarzu Komunalnym. Mowę pożegnalna wygłosił były wychowanek, marszałek senatu, Bogdan Borusewicz.

W 1966 roku został Gdańszczaninem Roku, dwukrotnie otrzymał nagrodę Ministra Oświaty pierwszego stopnia. Został laureatem prestiżowej nagrody POLCUL-u w Australii (2009). Był odznaczony Krzyżem Oficerskim OOP (2012), Krzyżem Kawalerskim RP, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Odznaką Tysiąclecie Polski Ludowej, Zasłużony Działacz Kultury i in. W 2008 został Honorowym Obywatelem Gminy Goleszów, a w 2012 Miasta Cieszyna. W 2018 fragment sopockiej ulicy prowadzącej do szkoły, której był dyrektorem, nazwano jego imieniem. Poświęcono mu wystawę „Między Cieszynem a Sopotem – życie i działalność Józefa Golca” (2011/2012) oraz dwie książki: Alfabet Jozefa Golca Witolda Pieńkowskiego (Cieszyn 2015) oraz prof. Mieczysława Guldy Człowiek – nauczyciel – twórca. Jozef Golec sopocki cieszynianin (Gdynia 2010).

Dwukrotnie był żonaty. W 1957 poślubił pielęgniarkę Notburgę Ewertowską (1932–2009). W związku tym miał córkę Brygidę (ur. 1958, fotograf, zam. Łukacz) i syna Mariusza (1960–2013, przedsiębiorca, poligraf, grafik). W 1972 r. zawarł związek małżeński z nauczycielką Lubomiłą Pędzisz (ur. 1943) z którą miał córkę Ewę (ur. 1974, ekonomistka, zam. Kluge).

Gulda M., Człowiek – nauczyciel – twórca. Jozef Golec sopocki cieszynianin, Gdynia 2010;
Pieńkowski W., Alfabet Józefa Golca, Cieszyn 2015;
Golec J. Sopot. Kronika XX wieku, Gdynia 2001;
Golec J., Głembin R., Dwa wieki sopockiego szkolnictwa, Cieszyn 2014, s. 166-167, 170173, 192-198, 268-273, 348-349;
Mały Bedeker Sopockiego Harcerstwa pod red. Szczecina D., Sopot 2005, s. 63-65;
Szczecina D., Harcerski Klub Sportowy Sopot i jego następcy, Sopot 2016, s. 41-42; tenże, Księga stulecia sopockiego harcerstwa, Sopot 2019, s. 102, 123, 145; tenże, Sopockie harce, Sopot 1997, s. 83;
Ekslibris Polski w: http://ekslibrispolski.pl/?page_id=2854 [dostęp 05.04.2020];
Katalog Biblioteki Narodowej;
Archiwum Hufca ZHP Sopot – kartoteka instruktorska, rozkazy.

Dariusz Szczecina