|BADŹ Z NAMI NA BIEŻĄCO|
Związek Harcerstwa Polskiego
Chorągiew Gdańska
im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej
ul. Za Murami 2-10, 80-823 Gdańsk
tel.: (58) 301 13 27
Komisja Historyczna Chorągwi Gdańskiej
Skład Komisji Historycznej Chorągwi Gdańskiej ZHP:
- hm. Bogdan Radys, przewodniczący Komisji, drużynowy, komendant szczepu, kierownik referatu drużyn starszoharcerskich w Hufcu Gdańsk-Śródmieście, członek Komisji Stopni Instruktorskich Chorągwi, przewodniczący Sądu Harcerskiego Chorągwi. Komendant Kręgu Seniorów Korzenie i kierownik Wydziału Seniorów i Starszyzny GK ZHP, autor publikacji harcerskich i wielu biogramów instruktorów.
- Zenon Kuligowski, historyk, drużynowy w Gdyni, czł. AK Gryf przy WSP, komendant szczepu w Hufcu Oliwa, z-cą komendanta i komendant Chorągwi Gdańskiej, członek RN ZHP. Członek Kręgu Seniorów Korzenie, redaktor Leksykonu Chorągwi Gdańskiej, współautor Harcerstwo Gdańskie 1945-1973, autor publikacji i biogramów instruktorów Chorągwi.
- Jerzy Ruszkowski, drużynowy, komendant szczepu i Hufca Malbork. Założyciel i komendant KS Semper-Paratus, autor wielu wystaw i konferencji historycznych, bogatych kronik Hufca i publikacji o Hufcu Malbork.
- Zbigniew Satke, drużynowy, komendant Hufca Kartuzy, autor wielu kronik Hufca, publikacji prasowych o harcerstwie i działalności seniorów harcerskich, posiada liczny zbiór dokumentów, rozkazów i fotografii, członek KS Korzenie.
- Dariusz Szczecina, drużynowy, komendant szczepu, kierownik referatu harcerskiego, z-ca komendanta Hufca Sopot, autor opracowań metodycznych i wielu publikacji o sopockim harcerstwie oraz instruktorach sopockich, a także wielu biogramów instruktorów. Autor Księgi Stulecia Sopockiego Harcerstwa.
- Roman Kopitkowski, drużynowy, z-c komendanta szczepu, kierownik Referatu Staszoharcerskiego i z-ca komendanta Hufca Tczew. Wiceprzewodniczący Komisji Rewizyjnej Chorągwi.
- Bartosz Blaszke, kpt. MW, dowódca okrętu, drużynowy Drużyny Sztandarowej Chorągwi, komendant Szczepu i przewodniczący Komisji Rewizyjnej w Hufcu Wrzeszcz Oliwa. Członek Sądu Harcerskiego Chorągwi.
- Beata Tritt, drużynowa, z-ca komendanta i komendantka Hufca Sztum, autorka reportaży o Sztumskim Harcerstwie. Członkini Komisji Rewizyjnej Hufca Malbork.
Bohaterowie chorągwi
Bohaterowie Chorągwi Gdańskiej
- Bublewski Witold, hm
- Cieślawski Piotr, hm
- Cylkowski Lucjan, hm
- Delong Teodor, hm
- Frelichowski Stefan Wincenty, phm
- Grzesiak Józef, hm
- Hrabowska Maria, hm, prof. med.
- Konieczna Irena
- Kręcki Franciszek, dz. h.
- Kwiatkowski Eugeniusz, dz. h.
- Liczmański Alf, hm
- Mirau Stefan, dz. h., dr med.
- Myśliwek Bernard, hm
- Niemiec Gustaw, hm
- Nowak Zdzisław, hm
- Ostrowska Maria, hm
- Ożdżyński Jan, hm
- Polak Tadeusz, hm
- Polkowski Bolesław, hm
- Porożyński Benedykt, hm
- Rusinek Bogdan, hm
- Rusiniak Witold Lech, hm
- Stróżyński Jan
- Urbanek Michał, hm
- Żawrocki Oskar
- Żurek Alfons, hm
Wybitni instruktorzy
Wybitni instruktorzy Chorągwi Gdańskiej
- Badziąg Kazimierz, hm
- Bielecki Bielecki, hm
- Bilski Ryszard, hm
- Bittner Apolinary, hm
- Cichońska-Drzewuska Maria,
- Domańska Bożena, hm
- Golec Józef, phm
- Górzewski Jan, hm
- Imbierowicz Zygmunt, hm
- Jakubowski Maksymilian
- Keller Tadeusz, hm
- Kopciówna Zofia
- Koturbasz Roman, hm
- Krynicka Maria, hm
- Kubicki Jan
- Kuczyński Jan
- Lee Karolina, hm
- Linda Zygfryd, hm
- Luśniak Jadwiga
- Machutta Jan, hm
- Masiak Małgorzata
- Mroziński Bernard, phm
- Piechowski Franciszek, hm
- Polkowska Zofia, hm
- Posadzki Wojciech, hm
- Preis Mieczysław, hm
- Pykosz Zofia, hm
- Reyman Cecylia
- Rotecka-Szewczuk Jadwiga, hm
- Rymszewicz Jan, hm
- Sajkowski Michał
- Siodelski Andrzej
- Sobieniak Stanisław, hm
- Stipal Stefania
- Szafrański Bronisław, hm
- Szmelter Kazimierz
- Szymański Henryk, hm
- Szymański Jerzy, hm
- Szymborski Stanisław, hm
- Tanaś Zygmunt
- Trapp Ferdynand, hm
- Truszczyński Roman, hm
- Wagner Władysław
- Wiecki Aleksander
- Witczak Wojciech, phm
- Zaleska Jadwiga, hm
- Żawrocka Jadwiga, hm
- Żywicki Piotr
Harcerskie miejsca pamięci
Ważniejsze harcerskie miejsca pamięci na Pomorzu
Gdańsk
 | Pomnik Harcerski wzniesiony w 2004 r. na Skwerze im. Polskich Harcerzy byłego Wolnego Miasta Gdańska (obok ul. Hucisko). Posiada inskrypcję: „W hołdzie harcerkom i harcerzom pomordowanym w czasie II wojny światowej, tym, którzy wskrzesili z ruin nasz Gdańsk, instruktorom, wychowawcom pokoleń młodzieży harcerskiej, którzy odeszli na wieczną wartę. Czuwaj! Miasto Gdańsk 2003”. W 1946 r. harcerstwo przejęło na swój pomnik wielki głaz przy obecnej Al. Zwycięstwa, który wzniesiono burmistrzowi Gdańska Danielowi Gralathowi. W 2004 r. decyzją Rady Miasta pomnik przywrócono burmistrzowi, a Harcerstwu ufundowano nowy pomnik. | |
| Hm. Alf Liczmański (1904–1940), komendant Chorągwi Harcerzy w Wolnym Mieście Gdańsku, zamordowany w Granicznej Wsi, filii obozu Stutthof. Posiada kilka miejsc pamięci. | ||
 | W Oliwie – ulica, przy której mieszkał nazwano ul. Alfa Liczmańskiego, na domu pod nr 7 umieszczono tablicę pamięci w 100. rocznicę jego urodzin. | |
 | Szkoła Podstawowa nr 65 w Gdańsku nosi jego imię, przy szkole znajduje się pomnik patrona szkoły. | |
 | 18 października 1970 r. na uroczystym apelu odbyło się nadanie Hufcowi Gdańsk-Śródmieście imienia Alfa Liczmańskiego. Hufcowi wręczono nowy sztandar, a hymnem stał się utwór „My od Alfa”. Podczas kampanii ALF został zawiązany Krąg Harcerzy Wolnego Miasta Gdańska. | |
Dr med. Stefan Mirau (1901–1942), pierwszy drużynowy w Wolnym Mieście Gdańsku, po studiach lekarz Chorągwi Gdańskiej i członek Zarządu Okręgu ZHP w Gdańsku. Zmarł w Kl. Stutthof. | ||
 | W Oliwie ma ulicę swojego imienia, a w centrum miasta przy ul. Długiej 20/21, gdzie posiadał gabinet lekarski, znajduje się tablica pamięci. | |
Dr Franciszek Kręcki (1883–1940), prawnik, bankowiec, filomata, organizator nielegalnego skautingu w Gdańsku, a później harcerstwa w Wolnym Mieście Gdańsku, przewodniczący Zarządu Okręgu ZHP w Gdańsku. Rozstrzelany w KL Stutthof. | ||
 | W Oliwie ma ulicę swojego imienia, a na Długim Targu pod nr 38 tablicę pamięci w miejscu, gdzie był dyrektorem banku. | |
Na Domu Harcerza w Gdańsku, ul. Za Murami 2-10, umieszczono cztery tablice pamięci. | ||
 | Tablica pamięci 116 harcerzy i przyjaciół harcerstwa, którzy zginęli w okresie II wojny światowej. Odsłonięta w 1981 r. | |
 | Tablica pamięci hm. Józefa Grzesiaka „Czarnego” – drużynowego legendarnej 13 WDH, Komendanta Chorągwi Wileńskiej i Gdańskiej. | |
 | Tablica pamięci hm. Tadeusza Polaka (1927–2001), który był komendantem tajnej organizacji harcerskiej „Szczerbiec”; więzień polityczny, komendant hufca Harcerzy Gdańsk-Śródmieście, inicjator budowy Domu Harcerza w Gdańsku, przewodniczący Rady Programowej Muzeum Harcerstwa. Przed Domem Harcerza przy ulicy Ogarnej znajduje się Plac im. Tadeusza Polaka. | |
 | Tablica pamięci hm. Marii Hrabowskiej (1936–2008), komendantki Hufca Harcerek Gdańsk-Śródmieście, przewodniczącej ZHP (1996–2001), przewodniczącej Naczelnego Sądu ZHP, prof. med. Gdańskiej Akademii Medycznej. | |
Hm. Jan Ożdżyński (1903–1939) komendant Hufca w Wolnym Mieście Gdańsku, został zastrzelony przez Niemców 1 września, jest uważny za pierwszą polską ofiarę wojny w Gdańsku. | ||
 | Posiada tablicę pamięci na gmachu Dyrekcji Kolei przy ul. Dyrekcyjnej, gdzie mieściły się przed wojną Komendy Chorągwi Harcerek i Harcerzy i gdzie został zastrzelony. | |
Gdynia
 | Pomnik Gdyńskich Harcerzy odsłonięto 25 września 1966 r. przy ul. Świętojańskiej na skraju Kamiennej Góry, z udziałem naczelnika ZHP hm. Wiktora Kineckiego. Napis na nim głosi: „Gdyńskim harcerzom poległym w walce z hitlerowskim najeźdźcą w latach 1939–1945” |
Pomnik Rozstrzelanych Harcerzy Obłuża – znajduje się w miejscu rozstrzelania 10 chłopców w dniu 11 listopada 1939 r. nieopodal kościoła pw. św. Andrzeja Boboli, zawiera ich nazwiska. Mordu dokonano Święto Niepodległości dla siania grozy i strachu wśród mieszkańców Gdyni. | |
 | Obelisk gen. Roberta Baden Powella (1857–1941) przypomina wizytę twórcy skautingu w Polsce na Polance Redłowskiej, wizytującego w tym miejscu obóz polskich harcerek 16 sierpnia 1933 r. Obelisk odsłonięto w 1990 r. |
 | Obelisk Alfreda Dyducha w dzielnicy Obłuże odsłonięty 18 września 1997 r. Inskrypcja: „Tu w obronie Kępy Oksywskiej dnia 18 września 1939 r. zginął jej najmłodszy obrońca, trzynastoletni harcerz, Alfred Dyduch” |
Kwidzyn
| Ulica hm. Jana Machutty (1911–1990), który był komendantem Hufca ZHP Kwidzyn, zasłużonym instruktor ZHP i pedagogiem. |
| Pomnik 50 lat ZHP na Ziemi Kwidzyńskiej 1987 i obelisk 100-lecia Harcerstwa na Skwerze Harcerzy 2012. |
Malbork
 | Obelisk Harcerskiej Pamięci ufundowany w 2000 r. przez Harcerski Krąg Seniorów „Semper Paratus” |
 | Obeliski Harcerskiej Pamięci na Cmentarzu Komunalnym w Malborku, 1.10.2000 r. |
Sopot
 | Obelisk hm. Michała Urbanka (1986–1982), mieszkańca Sopotu, znajduje się na Skwerze jego imienia. Absolwent UJ, wybitny pedagog i wychowawca wielu harcerzy w Wolnym Mieście Gdańsku, komendant Hufca Harcerzy w Wejherowie, nauczyciel Polskiego Gimnazjum Macierzy Szkolnej w Wolnym Mieście Gdańsku. Pierwszy komendant Hufca Harcerzy w Gdańsku. |
 | Pomnik Martyrologii Polskich Mieszkańców Sopotu na Skwerze im. Ks. Władysława Szymańskiego obok Urzędu Miasta; ul. Kościuszki 25/27, Sopot. Wśród umieszczonych na pomniku 74 nazwisk przedwojennych polskich mieszkańców Sopotu poległych i pomordowanych w latach II wojny światowej znajduje się 14 sopocian, przedwojennych członków ZHP. |
Starogard Gdański
 | Pomnik Harcerski przy ul. Mickiewicza odsłonięto 24 września 1967 r. posiada napis: Harcerzom którzy w latach 1939–1945 życie oddali za Polskę. Poniżej wymieniono imiona, w tym jedno „Nieznany”, symbolicznie dla osób nieznanych do momentu budowy pomnika. W cokole pomnika umieszczono urny z ziemią z miejsc zagłady i spoczynku: Szpęgawsk, Skórcz, Mielniczki, Stutthof, Warszawa-Powązki, Nantes – Francja. |
]  | Obelisk w Zelgoszczy (gmina Lubichowo, powiat Starogard Gdański). Obelisk na posesji p. Wyczyńskich został odsłonięty w 1981 r. Napis głosi: „Pamięci założycieli i członków harcerskiej konspiracyjnej antyhitlerowskiej JASZCZURKI powstałej w domu Lucjana Wyczyńskiego 1941 ● 29 VI 1981 r. Obelisk upamiętnia harcerzy z przedwojennego gimnazjum starogardzkiego, młodych partyzantów. Założyciele: Paweł Wyczyński ps. „Wrzos” – po wojnie był prof. literatury w Ottawie, Zygmunt Bączkowski ps. „Zyga”, zginął w Powstaniu Warszawskim. |
Tczew
| Obelisk poświęcony tczewskim harcerzom ofiarom II wojny światowej (1960). |
Wejherowo
 | Tablica Pamięci hm. Lucjana Cylkowskiego (1907–1944) w Bolszewie koło Wejherowa. Tablicę umieszczono staraniem Harcerskiego Kręgu Seniorów „Korzenie” Chorągwi Gdańskiej w 1993 r. na budynku elektrowni wodnej, gdzie ukrywał się od wiosny 1943 do marca 1944 r., nauczyciel, komendant Hufca Harcerzy w Gdyni i Pogotowia Wojennego Harcerzy, komendant Hufca Szarych Szeregów w Gdyni. Zamordowany w KL Stutthof. |
 | Tablica Pamięci umieszczona przy kościele O. Franciszkanów pw. św. Anny przy ul. Reformatów. Napis na kamiennej płycie głosi: „Ochotniczej Kompanii Harcerskiej w rocznicę walk w obronie Wybrzeża i Ziemi Kaszubskiej, Czuwaj! Wejherowo, 1.09.1989 r. |
 | Tablica w Zamostnym koło Wejherowa pamięci hm. Benedykta Porożyńskiego (1909–1945) o treści: „W tym domu 18 marca 1945 r. podczas Marszu Śmierci zmarł hm. Benedykt Porożyński, organizator Szarych Szeregów na Pomorzu Gdańskim. Społeczeństwo Gminy Wejherowo 1996 r.” |
Materiały i opracowania komisji
Materiały i opracowania przygotowane przez Komisję Historyczną Chorągwi Gdańskiej
Sesja historyczna (2016)
Materiały sesji historycznej:
„Odrodzenie Harcerstwa w 1956 r.
60–lecie Zjazdu Łódzkiego ZHP 8–10 grudnia 1956 r.”
Sesja historyczna (2019)
Foldery przygotowane na Sesję historyczną pt. „Założyciele harcerstwa w Wolnym Mieście Gdańsku i jego komendanci – pierwszymi ofiarami wojny” zawierają sylwetki pięciu instruktorów i działaczy harcerskich: dz. h. Franciszka Kręckiego, hm. Alfa Liczmańskiego, hm. Jana Ożdżyńskiego, hm. Alfonsa Żurka oraz dz. h. dr. med. Stefana Miraua.