Stanisław Sobieniak pseud. „Fikus” i „Figus” (1932–2018), harcmistrz, uczestnik konspiracji w Chorągwi Mazowieckiej Szarych Szeregów (Ul Puszcza), komendant Hufca ZHP Gdańsk-Wrzeszcz (1963–1966), przewodniczący Chorągwianych Komisji Rewizyjnych i Instruktorskich (1970–1977).

Urodził się 16 marca 1932 w Milanówku w woj. warszawskim. Był synem Władysława (1900–1980) mistrza ślusarskiego zatrudnionego w Dyrekcji Warszawskiej PKP i Wiktorii z Olszewskich (1901–1987). Miał siostrę Wandę, zamężną Szajder, (1924–1987) i braci: Andrzeja (1926-2008), mgr inż. mechaniki, i Czesława (1928-2008), pracownika umysłowego. Edukację rozpoczął już po wybuchu II wojny światowej – w latach 1943–1945 pobierał ją również na tajnych kompletach. Od czerwca 1944 należał w Milanówku do III Oddziału „Zawiszaków”, najmłodszego członu Szarych Szeregów i brał udział w akcjach małego sabotażu oraz wywiadu (cała rodzina Sobieniaków była zaangażowana w konspiracji antyhitlerowskiej). Po wyzwoleniu był zastępowym i przybocznym w 148 Drużynie Harcerzy im. R. Traugutta przy Szkole Powszechnej nr 2 w Milanówku w Chorągwi Mazowieckiej.

W marcu 1946 rodzina przeniosła się do Gdańska – ojciec Stanisław zatrudnił się w Przedsiębiorstwie Robót Czerpalnych i Podwodnych, a on sam kontynuował naukę i działalność harcerską. W latach 1946–1948 był drużynowym zorganizowanej przez siebie drużyny harcerskiej przy Szkole Powszechnej nr 11 na gdańskich Stogach w Gdańsko-Morskiej Chorągwi Harcerzy. Jako uczeń I Gimnazjum i Liceum wstąpił do 1 Gdańskiej Drużyny Harcerzy w Hufcu Harcerzy Gdańsk-Śródmieście i jednocześnie w latach 1948–1949 prowadził kolejną drużynę przy Szkole Powszechnej nr 6 w Gdańsku. Stopień drużynowego po próbie uzyskał w lutym 1949.

Ojciec i bracia za działalność w AK i pomoc osobom biorącym udział w tzw. II konspiracji niepodległościowej zostali aresztowani, skazani i więzieni w latach 1950–1957. Stanisław przerwał naukę (szkołę średnią ukończył w II LO dla Pracujących w Gdańsku w 1956) i w 1949 podjął pracę zawodową jako stażysta w gdańskich przedsiębiorstwach: budowlanym i wod-kan a następnie do 1956 w gdańskim Wydziale Oświaty (1950–1652), Zakładach Nawozów Fosforowych i Teatrze Lalek „Łątek” jako pracownik umysłowy.

Po reaktywowaniu ZHP zorganizował i prowadził w latach 1957–1958 19 Drużynę Harcerzy przy VI LO – Hufiec Harcerzy Gdańsk-Śródmieście (wychowankiem tej drużyny był Jerzy Szymański (1943–2014) komendant Chorągwi Gdańskiej ZHP w latach 1973–1977). Od 1957 pracę społeczną w organizacji łączył z pracą etatową – jako instruktor w Wydziale Gospodarczym (1957–1958) i kierownik Wydziału Młodszoharcerskiego (1960–1963) Komendy Chorągwi. W 1963 objął funkcję komendanta Hufca ZHP Gdańsk-Wrzeszcz, którą sprawował do grudnia 1966 (w 1964 hufiec otrzymał sztandar). Stopień podharcmistrza otrzymał w 1958, a harcmistrza w 1959.

Od marca 1964 do przejścia na emeryturę w listopadzie 1990 pracował zawodowo w Gdańskim Oddziale PP Pracownie Konserwacji Zabytków na stanowiskach: kierownika działu, bazy przedsiębiorstwa w Gdańsku i Tallinie oraz zastępcy dyrektora oddziału ds. administracyjno-ekonomicznych. Miał znaczący udział w budowie i wyposażeniu przez PKZ oddanego do użytku w 1970 gdańskiego Domu Harcerza (odbudowanego z ruin dawnego Dworu Miejskiego).

W latach 1970–1977 pełnił funkcję przewodniczącego: Komisji Rewizyjnej (1970–1974) i Komisji Instruktorskiej (1974–1977, ob. Sąd Harcerski) Chorągwi Gdańskiej ZHP im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej. Był delegatem na Zjazdy ZHP: II/XIX (1959) i V/XXII (1973). W okresie aktywności harcerskiej prowadził wiele obozów, zimowisk i kursów instruktorskich, a także jedną z tras II Harcerskiego Rajdu Pomorskiego (1961); w 1962 był zastępcą komendanta Zlotu Chorągwi Gdańskiej ZHP „X wieków Gdańska”. W 1970 otrzymał honorowy stopień Harcmistrza PL, a w 1974 wyróżnienie Chorągwi Gdańskiej: „Za długoletnią zaangażowaną pracę instruktorską w ZHP”.

Po przejściu na emeryturę wspierał Harcerski Krąg Seniorów „Korzenie”, a gdy zły stan zdrowia „uwięził” go w domu – dzielił się swoją wiedzą i materiałami ikonograficznymi z autorami opracowań z zakresu historii chorągwi Gdańskiej ZHP. Od 1975 był członkiem ZBOWiD – od 1990 Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych.

Zmarł 21 maja 2018. Pochowany został z honorami harcerskimi na cmentarzu w Gdańsku-Oliwie. Żegnając go, w laudacji powiedziałem: „Przybyliśmy tu nie tylko, by towarzyszyć zmarłemu w jego ostatniej ziemskiej drodze, ale by także zaświadczyć, że był on wzorem osobowości dla kilku pokoleń gdańskich harcerzy, że wychował wielu swoich następców, że Przyrzeczenie i Prawo Harcerskie było drogowskazem całego jego życia. Dziękujemy za wierność harcerskim ideałom i życie przepełnione umiłowaniem Ojczyzny”. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1985), Srebrnym (1971) i Złotym (1976) Krzyżem Zasługi, srebrnym medalem „Za Zasługi dla Obronności Kraju” (2005), Krzyżem Armii Krajowej (1995), Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP” (1970), Krzyżem „Za Zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych” (1995), Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1973) i złotą odznaką „Za Opiekę nad Zabytkami” (1990), srebrną odznaką „Opiekuna miejsc pamięci narodowej” (1977) oraz regionalnymi odznakami honorowymi: „Za Zasługi dla Gdańska” (1962) i „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1968).

W 1973 w Gdańsku zawarł związek małżeński ze Zdzisławą Bielawską (ur. 1947, inż. Budownictwa w PKZ). Miał syna Adama (ur. 1974), inż. elektryka i magistra zarządzania, zam. w Gdańsku).

– Kuligowski Z., Radys B., „Harcerstwo gdańskie 1945-1973”, G. 2015, s. 103, 170, 184, 187; „Leksykon Chorągwi Gdańskiej ZHP” pod red. Z. Kuligowski, G. 2018, s. 73-75; Pettyn A., „Milanówek ‘Mały Londyn’”, Grodzisk Mazowiecki 2004, s. 315, 339-342; Puchała „Poczet…” t. 2, s. 536; Pykosz Z., „Kalendarium wydarzeń Gdańskiej Chorągwi ZHP 1945-1991:, G. 1991, druk powielany na prawach mps, s. 12-13; Sowiński T., „Jedwabna konspiracja”, W. 1988, s. 147; „Sprawozdanie Komisji Rewizyjnej Gdańskiej Chorągwi ZHP za lata 1969-1974” i „Kwestionariusz Osobowy” S. Sobieniaka – Arch. Komendy Chorągwi Gdańskiej ZHP; „Oświadczenie Wacława Wdowiaka pseud. ‘Las’”, Milanówek 23 I 1975, rks, dok. w pos. Rodziny a kopia w pos. autora; „Tekst pożegnalny hm. S. Sobiesiaka” wygłoszony przez Z. Kuligowskiego na pogrzebie 26 V 2018, rps w pos. rodziny i autora; „autobiografia S. Sobieniaka”, mps z 11 VII 2014, dok. w posiadaniu rodziny i autora; „Akta personalne S. Sobieniaka” – arch. PP Pracownie Konserwacji Zabytków w Warszawie; „Kwestionariusz harcmistrza S. Sobieniaka”, G. 2015, kopia w posiadaniu autora.

hm. Zenon Kuligowski