Jadwiga Żawrocka z d. Filipkowska (1902–1992), harcmistrzyni, komendantka Gdańskiej Chorągwi Harcerek (1937–1939).

Urodziła się 23 maja 1902 r. w Kowlu w rodzinie Stanisława Filipkowskiego (1857–1917), kolejarza, kierownika parowozowni w Kowlu, i Teodory (1862–1943) z domu Jasińskiej. Miała dwójkę starszego rodzeństwa zmarłych w dzieciństwie oraz siostrę Stanisławę (1889–1977), zamężną Ostrowską, i brata Juliusza (oficera wojsk polskich na Syberii i weterana Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie). Wybuch wojny przerwał Jadwidze naukę, z rodziną została ewakuowana do Samary, gdzie w 1919 roku zdała egzamin dojrzałości i wstąpiła do miejscowego uniwersytetu. Studiując historię równolegle pracowała w ubezpieczalni społecznej. W 1921 r. powróciła do Polski i kontynuowała naukę na Wolnej Wszechnicy w Warszawie, pracując jednocześnie jako wychowawca w bursie dla dzieci-sierot wojennych w Pruszkowie, gdzie poznała przyszłego męża oraz zaprzyjaźniła się z Aleksandrem Kamińskim.

Z harcerstwem była związana od 1914 roku, a od 1922 pełniła funkcje instruktorskie. W związku z oddelegowaniem męża do Rydzyna w 1928 r. przeniosła się w nowe miejsce, gdzie włączyła się w działalność społeczną, szczególnie w Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich, gdzie uczył mąż. Kolejna przeprowadzka nastąpiła w 1936 r., gdy mąż został oddelegowany do Wolnego Miasta Gdańska. Żawroccy zamieszkali w Sopocie. Jadwiga włączyła się w działalność harcerstwa, została mianowana podharcmistrzynią, a następnie harcmistrzynią. W listopadzie 1937 r. została komendantką Gdańskiej Chorągwi Harcerek. Funkcję tę pełniła do wybuchu wojny w 1939 r. Harcerstwo w Wolnym Mieście Gdańsku działało w bardzo trudnych warunkach, zwłaszcza w ostatnich latach przed wybuchem wojny. Mimo to Żawrocka postawiła na rozwój drużyn zwłaszcza na terenie pozamiejskim, gdyż młodzież z tego terenu najczęściej uczyła się w niemieckich szkołach i istniała pilna potrzeba dania im patriotycznych wzorców. Za jej kadencji zwiększyła się ilość członkiń działających w kręgach starszoharcerskich, w 1938 uczestniczyła w powołaniu do życia „Kuźnicy”, która jako ośrodek pracy harcerskiej wnosiła do polskiego społeczeństwa zasady harcerskie i w przyszłości miała dać nowe kadry. Powołała jeszcze jeden hufiec, zwiększając liczbę hufców w gdańskiej chorągwi do pięciu. Współorganizowała w maju 1938 r. Tydzień Harcerstwa, który był wielką manifestacją polskości w Gdańsku.

W sierpniu 1939 r. Jadwiga Żawrocka przewodziła grupie harcerek z Wolnego Miasta Gdańska w krakowskiej defiladzie w rocznicę wymarszu Pierwszej Kadrowej. Harcerki odwiedziły także Wieliczkę i Częstochowę. Już w drodze powrotnej dotarło do niej polecenie władz, by nie wracała do Gdańska. Okres okupacji Jadwiga spędziła w trudnych warunkach w Pruszkowie i Opatowie Kieleckim, zajmując się pracą, wychowaniem i edukacją dzieci, jednocześnie udzielała wsparcia i opieki potrzebującym. W 1945 r. nie mogąc dojechać do Gdańska zatrzymała się w Elblągu, gdzie znalazła posadę sekretarki i tłumacza w miejscowym magistracie. Po powrocie męża z niewoli wróciła do Sopotu. Początkowo kierowała domem dziecka dla sierot powracających ze wschodu. Następnie prowadziła Towarzystwo Przyjaciół Młodzieży Szkół Wyższych, a po jego likwidacji w 1951 r. została zatrudniona w Bibliotece PAN w Gdańsku, gdzie doczekała emerytury.

Po wojnie do harcerskiej działalności nie powróciła, natomiast spisała wspomnienia ze swej harcerskiej służby Uwagi dotyczące Gdańskiej Chorągwi Harcerek przed 1 IX 1939 r. i Teren działalności Gdańskiej Chorągwi Harcerek i charakterystyka środowiska oraz Moje lata okupacji zdeponowane w Instytucie Historii PAN.

Zmarła 30 września 1992 w Sopocie i została pochowana na miejscowym cmentarzu komunalnym.

W 1924 r. zawarła związek małżeński z Oskarem Żawrockim (HSB t. 1, s. 260), z którym miała cztery córki, w młodości wszystkie działające w ZHP: Marię Danutę (1926–2013), lekarza stomatologa, zamężną Żydowo-Żawrocką, Teresę (ur. 1928), prof. Akademii Medycznej w Gdańsku, zamężną Żawrocką-Wrzołek, Lidię (ur. 1929), nauczycielkę i lektorkę w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz Krystynę (1932–2017), lekarza mikrobiologa, zamężną Czerniewską.

– HSB t. 1, s. 260-262; Golec J., Sopocki album biograficzny, Cieszyn 2008, s. 302; Encyklopedia Gdańska, Gdańsk 2012, s. 383-384; Puchała S., Poczet harcmistrzyń i harcmistrzów, t. 2, s. 929; Materiały do Harcerskiego Słownika Biograficznego, [red.] Fietkiewicz O., „Harcerstwo” 1991, nr 4-5, s. 49; Harcerki 1911‒1939. Historia, program, wychowanie, [red.] Raniecka-Bobrowska J., Warszawa 1990; Harcerki 1939‒1945, [red.] Wyczańska K., Warszawa 1983; Harcerki 1939‒1945. Relacje – pamiętniki, [wyb. i oprac.] Wyczańska K., Warszawa 1985; Brudzyński L., Szczecina D., Vademecum sopockiego harcerstwa, Łódź 1911, s. 31; Kubik K., Harcerstwo polskie w Wolnym Mieście Gdańsku w: „Rocznik Gdański” 1972 t. 32 z.1, s. 110-112; Kuligowski Z., Radys B., Harcerstwo gdańskie 1945-1973, Gdańsk 2015, s. 169; Szczecina D., Sopockie harce, Sopot 1997, s. 94; Szczecina D., Ruta G., Marchlewicz P., Drużyna ze sztandarem, Sopot 2017, s. 15; Woźniak R., Harcerstwo polskie w Wolnym Mieście Gdańsku 1920-1939, Warszawa 1977, s. 73-80; informacje córki Teresy Żawrockiej-Wrzołek.

hm. Dariusz Szczecina