![](https://gdanska.zhp.pl/wp-content/uploads/2024/07/Zuzanna-300x300.jpg)
Promocja i wsparcie wolontariatu
Razem ku Lepszej Przyszłości: Długoterminowy Wolontariat z Pasją Jeśli szukasz sposobu na wniesienie pozytywnych zmian w swoje życie i życie innych, rozważ długoterminowy wolontariat –
ZHP Chorągiew Gdańska
ul. Za Murami 2-10, 80-823 Gdańsk
NIP: 583-296-90-85
tel.: (58) 301 13 27
4 maja 2015
Urodzony 15 czerwca 1901 w Oradówce koło Humania, syn Henryka i Marii z domu Neumanow. W wieku 14 lat został sierotą. Od 1905–19019 mieszkał w Humaniu. Tam ukończył rosyjską wyższą szkołę podstawową. Jednocześnie uczył się na prywatnych kompletach polskich, które pogłębiały w nim uczucia patriotyczne.
W Humaniu w 1917 r. zetknął się z harcerstwem, które wywarło znaczny wpływ na całe jego życie. Działał tam wspólnie z przyjacielem Aleksandrem Kamińskim, później podobnie jak i on znanym instruktorem harcerskim. W 1919 r. został komendantem hufca w Humaniu i przedostał się przez front do Warszawy. W 1919 r. pracował w Zakładach Rady Głównej Opiekuńczej w Pruszkowie. W czasie pobytu w Pruszkowie i Warszawie był członkiem Chorągwi Warszawskiej Harcerzy i komendantem hufca pruszkowskiego. W 1920 r. utworzył pluton harcerski, którym dowodził podczas walk z bolszewikami w ramach 221 pp i 33 pp. Zdemobilizowany w 1921 r. kontynuował pracę w Zakładach RGO w Pruszkowie jako kierownik bursy i wychowawca. Był też nauczycielem WF w Gimnazjum im T.Zana.
W 1921 r. rozpoczął naukę w gimnazjum im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Warszawie, gdzie zdał maturę. Przez rok studiował na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Później ukończył kurs w Państwowym Instytucie Wychowania Fizycznego w Poznaniu i obronił pracę u prof. Piaseckiego, uzyskując stopień magistra. W latach 1927–1928 w Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty w Ostrowi-Komorowie. W latach 1926–1936 nauczyciel w renomowanym Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Radzynie, jednocześnie instruktor Chorągwi Wielkopolskiej, później jeden z najbardziej znanych instruktorów w całym ZHP, od 1936 roku członek Komisji Przysposobienia Wojskowego przy Naczelnictwie ZHP w Warszawie.
W latach 1936–1939 został oddelegowany do pracy harcerskiej w Wolnym Mieście Gdańsku decyzją Naczelnika Harcerzy z 22 października 1936 r. Natomiast formalnie 1 września 1936 r. przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego został przydzielony do Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku i jako pracownik tej placówki posiadał paszport dyplomatyczny, dający mu gwarancję bezpieczeństwa osobistego na trudnym gdańskim terenie. Jego pokój mieścił się w Wydziale Wojskowym KG RP, co związane było z jego tajną misją. Oficjalnie pełnił funkcję instruktora ds. harcerstwa i wychowania fizycznego w Komisariacie Generalnym RP w Gdańsku. Do jego obowiązków jako pracownika KG RP należało przeprowadzanie wizytacji polskich szkół na całym terenie Wolnego Miasta Gdańska.
Żawrocki odegrał wybitną rolę w aktywizacji harcerstwa gdańskiego. Od 1937 r. był jednocześnie zastępcą komendanta Chorągwi Gdańskiej Harcerzy i kierownikiem wydziału programowo-szkoleniowego, a także kierownikiem referatu wychowania fizycznego, opiekunów i kształcenia starszyzny. Ułatwiało mu to znacznie prowadzenie wśród harcerzy w Gdańsku tajnych prac zleconych przez II Oddział Sztabu Głównego WP. Żawrocki organizował szkolenie wojskowe gdańskich instruktorów i harcerzy. W grudniu 1936 r. utworzył tzw. plutony harcerskie, które były bazą dla potrzeb dywersji pozafrontowej. W 1936 r. został członkiem Komisji Przysposobienia Wojskowego przy Naczelnictwie ZHP w Warszawie. Należał do najwybitniejszych instruktorów harcerskich i pomimo pobytu w Gdańsku pełnił funkcję kierownika Wydziału Drużyn w Głównej Kwaterze Harcerzy w Warszawie. Był między innymi współtwórcą Trzyletniego Wyścigu Pracy.
Został zaprzysiężony i przeszkolony w Polsce w zakresie dywersji pozafrontowej w ramach prac II Oddziału Sztabu Głównego WP, w jednym z ośrodków szkolenia kadr dywersyjnych w Puszczy Kampinoskiej. Od 1937 r. był dowódcą tajnych Harcerskich Oddziałów Bojowych w Gdańsku, stanowiących integralną część gdańskiej sieci dywersji pozafrontowej. Spośród instruktorów i starszych harcerzy oraz członków Kół Przyjaciół Harcerstwa w Gdańsku typował kandydatów do HOB i organizował ich szkolenie w Chowańcu, Rozłuczu i Solcu Kujawskim. Podlegał w tym zakresie bezpośrednio ppłk. Rosnerowi, a następnie ppłk. Sobocińskiemu – kolejnym szefom Wydziału Wojskowego KGRP w Gdańsku. Jako dowódców pierwszych tajnych harcerskich „trójek” w Gdańsku wyznaczył: ppor rez. phm. Tadeusza Szymańskiego, plut. rez. phm Jana Trojaka i ppor. rez. hm. dr. Kulczyckiego. W marcu 1939 r. uczestniczył w Gdyni w odprawie dowódców gdańskich oddziałów dywersyjnych. Od 10 czerwca 1939 r. był Komisarzem Pogotowia Harcerzy w Gdańsku, którego zadaniem było przygotowanie harcerzy gdańskich do wojny. W sierpniu 1939 r. odwoływał członków ZHP i HOB z Gdańska do Gdyni. Wojna zastała go w Gdyni, gdzie utworzył ochotniczy oddział z instruktorów i harcerzy gdańskich. Następnie będąc por. rez. walczył w obronie Gdyni i Kępy Oksywskiej jako adiutant płk. Dąbka. Ranny dostał się do niewoli i przebywał w Oflagu IV A Hohenstein, a następnie VI A Murnau, gdzie był adiutantem starszego obozu gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby. Uniknął w ten sposób tragicznego losu wielu gdańskich instruktorów i harcerzy aresztowanych w Gdańsku po wybuchu wojny.
Po wojnie krótko był kierownikiem referatu WF w II Korpusie. Po powrocie do Gdańska na przełomie 1945/46 był wizytatorem i naczelnikiem wydziału w Kuratorium Okręgu Szkolnego. Wielokrotnie przesłuchiwany przez UB w związku z przedwojenną działalnością, zarzucano mu, że był oficerem Oddziału II. Jednocześnie do emerytury był kierownikiem Studium WF Akademii Lekarskiej w Gdańsku. Był aktywnym działaczem społecznym. Od grudnia 1956 r. wiceprzewodniczącym Naczelnej Rady Harcerskiej reaktywowanego ZHP. Funkcję tę pełnił do kwietnia 1958 r., kiedy to razem z Aleksandrem Kamińskim i grupą wybitnych przedwojennych instruktorów harcerskich wycofał się z aktywnej pracy w ZHP, na znak protestu przeciwko ponownemu podporządkowaniu ZHP celom PZPR. Był też wiceprzewodniczącym Państwowej Rady WF i PW, a od 1958 r. członkiem Głównego Komitetu Kultury Fizycznej. Był założycielem i wieloletnim prezesem Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej.
Zmarł w Gdańsku 12 listopada 1988 r.
AP w Gdańsku, Zespół akt Komisarza Generalnego RP, sygn. I/259/670; Archiwum Państwowego Muzeum Stutthof: relacje H.Dannemanna, A.Góralczyka, A.Kammy, F.Włodarczyka; materiały po O.Żawrockim w posiadaniu córki T.Żawrockiej-Wrzołek; Bogalecki T., Udział członków polskich organizacji paramilitarnych i młodzieżowych w przygotowaniach do walki z Niemcami na Pomorzu i w Wolnym Mieście Gdańsku, w: Organizacje paramilitarne i pokrewne na Pomorzu w przededniu II wojny światowej, Toruń 1996, s. 22-23; Gąsiorowski A., Geneza i początki ruchu oporu na Pomorzu Gdańskim, Gdańsk 1991, s. 32-33; tenże, Struktury terenowe Państwowego Urzędu WFiPW na Pomorzu w latach 1927-1939 oraz ich rola w przygotowaniu kadr konspiracji zbrojnej, w: Organizacje paramilitarne …, s. 81-83,85; tenże, Szare Szeregi na Pomorzu 1939-1945, Toruń 1998, passim; tenże, Żawrocki Oskar (1901-1988), zca Kmdta Gdańskiej Chorągwi Harcerzy, dca tajnych Harcerskich Oddziałów Bojowych w Wolnym Mieście Gdańsku, w: Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej 1939-1945, cz. 2, Toruń 1996; Koźniewski K., I zawsze krzyż oksydowany. Refleksje nad historią harcerstwa w Polsce 1911-1986, Kraków 1990, s. 149,174,183,314-315; Woźniak R., Harcerstwo polskie w Wolnym Mieście Gdańsku 1920-1939, Warszawa 1977, s. 56, 63, 70; Zwarra B., Wrzesień 1939. Wspomnienia Polaków –Gdańszczan, Gdańsk 1984, s. 497, 504
Andrzej Gąsiorowski
Autor noty biograficznej
Czuwajcie – to znaczy postępujcie tak, by móc szczęśliwie żyć.
Razem ku Lepszej Przyszłości: Długoterminowy Wolontariat z Pasją Jeśli szukasz sposobu na wniesienie pozytywnych zmian w swoje życie i życie innych, rozważ długoterminowy wolontariat –
Harcerska Akcja Letnia to świetna okazja, by spróbować nowych rzeczy. Ważnym elementem harcerskiego wychowania jest zdobywanie doświadczenie na wodzie Okazję, by pożeglować, mieli członkowie Hufiec
Bliskość natury, dźwięki gitary, zabawa, uśmiech i przyjaźń – Harcerskie Akcje Letnie w naszej chorągwi trwają w najlepsze Podczas obozów i kolonii dzieci i młodzież
Związek Harcerstwa Polskiego
Chorągiew Gdańska
im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej
ul. Za Murami 2-10, 80-823 Gdańsk
tel.: (58) 301 13 27