![](https://gdanska.zhp.pl/wp-content/uploads/2024/07/Zuzanna-300x300.jpg)
Promocja i wsparcie wolontariatu
Razem ku Lepszej Przyszłości: Długoterminowy Wolontariat z Pasją Jeśli szukasz sposobu na wniesienie pozytywnych zmian w swoje życie i życie innych, rozważ długoterminowy wolontariat –
ZHP Chorągiew Gdańska
ul. Za Murami 2-10, 80-823 Gdańsk
NIP: 583-296-90-85
tel.: (58) 301 13 27
6 maja 2019
Lucjan Cylkowski, pseud. Lutek, Papa Lutek (1907–1944), nauczyciel, harcmistrz, hufcowy (1938–1942), komendant „wojennego” Pogotowia Harcerzy i komendant hufca Szarych Szeregów w Gdyni (1939–1942), stracony w KL Stutthof (1944). Urodził się 32 maja 1907 w Zimnych Zdrojach na Kaszubach. Był synem Stanisława, rolnika i wcześnie zmarłej Marty z Makowskich. Miał brata Roberta.
Po ukończeniu szkoły powszechnej w Liniewie kontynuował naukę w Seminarium Nauczycielskim w Kościerzynie. Tam też w 1925 roku został członkiem drużyny w Pomorskiej Chorągwi Harcerzy. Po zdaniu matury w 1927 rozpoczął pracę nauczycielską w Pucku; równocześnie pełnił funkcję instruktora oświatowego dla dorosłych i opiekuna szkolnej drużyny harcerskiej. We wrześniu 1930 został przeniesiony do Szkoły Powszechnej nr 1 w Gdyni – stworzone przez niego pracownie geograficzna i przyrodnicza służyły za wzór dla innych szkół. W 1932 ukończył w Warszawie Wyższy Kurs Nauczycielski ze specjalnością przyroda-geografia.
W latach 1930–1938 był drużynowym 103 Pomorskiej, przemianowanej na 3 Morską Drużynę Harcerzy przy Szkole Powszechnej nr 1 w Gdyni. W 1933 prowadził obóz na Polance Redłowskiej w Gdyni będący częścią harcerskiego zgrupowania, które odwiedził założyciel skautingu gen. Lord Robert Baden-Powell. W 1935 brał udział w obsłudze organizacyjnej XV Walnego Zjazdu ZHP pod hasłem „Harcerstwo wychowuje ludzi morza”, które odbyło się w Gdyni. Od tego roku wszedł w skład komendy Hufca Harcerzy, a po powołaniu w 1938 rejonu został Zastępcą Komendanta Morskiego Rejonu Harcerzy i hufcowym III Hufca Gdynia-Śródmieście. W grudniu 1938 roku otrzymał stopień harcmistrza.
W 1939 mianowany został komendantem „wojennego” Pogotowia Harcerzy i .po. komendanta Morskiego Rejonu Harcerzy w Gdyni, gdy komendant hm. Benedykt Porczyński został zmobilizowany. Brał aktywny udział w obronie miasta, między innymi wysłał na front pod Koleczkowem ochotników z I Morskiej Drużyny Harcerzy im. Władysława IV.
Po zajęciu miasta przez Niemców – po krótkim pobycie w domu teścia w Danii – zostawił rodzinę i wrócił do okupowanej Polski, zatrudnił się jako kierownik szewskiego punktu usługowego w Gdyni i podjął działalność konspiracyjną. Wiosną 1940 hm. Bernard Myśliwek, wizytator pomorskiej chorągwi Szarych Szeregów „Lina” (komendant harcerskiej konspiracji na Pomorzu), mianował Cylkowskiego komendantem gdyńskiego Hufca Szarych Szeregów. W połowie 1941 Batalion Morski Szarych Szeregów liczył trzy kompanie. Lucjan Cylkowski odegrał też znaczącą rolę w akcji scalania oddziałów konspiracyjnych. Mianowany w 1941 roku szefem łączności kurierskiej Podokręgu Morskiego ZWA/AK, zorganizował sprawnie działający zespół łączników na linii Gdynia-Warszawa, a także uczestniczył w przerzutach ludzi i poczty do Szwecji. Podjął też współpracę z autonomicznym Tajnym Hufcem Harcerzy w Gdyni.
We wrześniu 1942 gestapo wpadło na trop działalności hufca Szarych Szeregów, który w wyniku aresztowań przestał istnieć. Lucjan Cylkowski został aresztowany 29 września 1942 – torturowany, nie wydał nikogo; skazano go na śmierć. Po interwencji konsula Danii, krewnych jego żony, a także krewnych Cylkowskiego zniemczonych jeszcze w czasie zaborów, Niemcy pozwolili mu w 1943 roku na „ucieczkę” pod warunkiem, że będzie z nimi współpracować w likwidacji TOW „Gryf Pomorski”. Pozornie zgodził się na współpracę, ale na wolności wymknął się spod kontroli i po ostrzeżeniu „gryfa”, podjął działalność konspiracyjną z ukrycia w Bolszewie k. Wejherowa. Jego informacje o okrucieństwie gestapo nadało londyńskie radio BBC.
Prawdopodobnie zadenuncjowany, 10 marca 1944 został ponownie aresztowany i osadzony w więzieniu w Gdańsku, a następnie w obozie koncentracyjnym Stutthof (nr 36573), gdzie został stracony 12 lipca. Władze samorządowe Gdyni w 1958 nadały imię L. Cylkowskiego jednej z ulic miasta, a w 1974 Szkole Podstawowej nr 13. Tablice pamiątkowe umieszczono na budynku Szkoły Podstawowej nr 1 (obecnie Gimnazjum nr 1) w Gdyni (1985) i na budynku elektrowni w Bolszewie – miejscu ukrywania się Cylkowskiego (1993). Od 2006 ma też tabliczkę epitafijną w Muzeum Pamięci Harcerstwa w Skulsku.
W październiku 1934 zawarł związek małżeński z Heleną Madson, córką pracownika duńskiej firmy budującej port w Gdyni, z którą miał dwie córki. Los żony i córek nie jest znany.
Encyklopedia Gdyni, Gdynia 2006, t. 1, s. 114-115;
Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, pod red. Nowaka Z., t. 1, s. 235-236;
Zasłużeni Pomorzanie w latach II wojny światowej. Szkice biograficzne, s. 32-37;
Gąsiorowski A., Szare Szeregi na Pomorzu 1939-1945, s. 194-197;
Jarzębowski K., Kuprianowicz L., Harcmistrzynie i Harcmistrze…, s. 105;
Materiały do Harcerskiego Słownika Biograficznego, pod red. Fietkiewicza O.;
Ostrowska O., Gdynia – ludzie i miasto, s. 119, 148-151;
Puchała S., Poczet harcmistrzyń i harcmistrzów, t. 1, s. 237-238;
Bolduan R. Podgóreczny M., Bez mundurów, s. 13, 21, 44-46;
Czuwaj Gdynio – wspomnienia gdańskich harcerek i harcerzy 1928-2011, s. 17-18;
Narski Z., Zapiekła gorycz. Opowieść o morskim batalionie Szarych Szeregów;
Cieślawski P., Lucjan Cylkowski (1907-1944) w: Kalendarz Gdański 1989, s. 194-197;
Lubecki L., Harcerze Wybrzeża w walce z okupantem w latach 1939-1945 w: Gdańskie Zeszyty Humanistyczne 1963, nr 8, s. 68-80;
Widernik M., Lucjan Cylkowski 1907-1944 w: Pomorscy patroni ulic Trójmiasta, pod red. Gierszewskiego S., s. 50-54;
hm. Zenon Kuligowski
Czuwajcie – to znaczy postępujcie tak, by móc szczęśliwie żyć.
Razem ku Lepszej Przyszłości: Długoterminowy Wolontariat z Pasją Jeśli szukasz sposobu na wniesienie pozytywnych zmian w swoje życie i życie innych, rozważ długoterminowy wolontariat –
Harcerska Akcja Letnia to świetna okazja, by spróbować nowych rzeczy. Ważnym elementem harcerskiego wychowania jest zdobywanie doświadczenie na wodzie Okazję, by pożeglować, mieli członkowie Hufiec
Bliskość natury, dźwięki gitary, zabawa, uśmiech i przyjaźń – Harcerskie Akcje Letnie w naszej chorągwi trwają w najlepsze Podczas obozów i kolonii dzieci i młodzież
Związek Harcerstwa Polskiego
Chorągiew Gdańska
im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej
ul. Za Murami 2-10, 80-823 Gdańsk
tel.: (58) 301 13 27