Bolesław Polkowski, pseud. Niedźwiadek (1900–1989), doc. Dr ekonomii, statystyk, nauczyciel akademicki, oficer WP – kombatant, harcmistrz, hufcowy Hufca Harcerzy (1934–1936) i zastępca komendanta HOM GKH (1937–1939) w Gdyni, przewodniczący Komisji Dyscyplinarnej Gdańskiej Chorągwi Harcerstwa (1959–1962), obrońca Ojczyzny w latach 1920 i 1939.

Urodził się 23 sierpnia 1900 w Homlu (ob. Białoruś). Był synem Mieczysława (1867–1956), oficera wojsk rosyjskich, organizatora polskiego harcerstwa w Homlu (1915–1916) i komendanta Hufca Męskiego w Wadowicach (1920–1921) i Salomei z domu Zdanowicz-Krukowskiej. Pradziad Bolesława – Stanisław Polkowski był oficerem wojsk napoleońskich, a dziadkowie: Bolesław Polkowski i Hipolit Żdanowicz-Krukowski za udział w powstaniu styczniowym 1963 r. zostali zesłani na Syberię. Miał siostrę Marię Antoninę Polkowską zam. Marcinkowską (1907–1996), harcmistrzynię, komendantkę V Hufca Żeńskiego w Warszawie (1929–1931) i brata Wacława.

Od 1916 r. rodzina Polkowskich zamieszkała w Klińcu k. Czernikowa (ob. Ukraina), gdzie 19.07.1917 Bolesław wstąpił do założonej przez ks. Ignacego Skorupkę Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki, w której pełnił funkcję zastępowego „Wilków”, a od 14.10.1917 p.o. drużynowego. Od września do grudnia 1918 był p.o. drużynowego I Homelskiej Drużyny Harcerzy im. księcia J. Poniatowskiego. W pierwszej połowie 1918 r. zaciągnął się do 12 Dywizjonu Artylerii rosyjskiej armii gen. A. Brusiłowa, którym dowodził stryj Bolesława – gen. Karol Polkowski. Po zwycięstwie bolszewików obaj Polkowscy na przełomie 1918/1919 przedostali się do Warszawy, gdzie Bolesław rozpoczął naukę w prywatnym gimnazjum pedagoga i krajoznawcy Kazimierza Kulwiecia (1871–1943). W 1920 r. jako ochotnik, żołnierz 201 pułku artylerii WP w wojnie polsko-bolszewickiej walczył na froncie polesko-podlaskim, brał udział w obronie Warszawy i w bitwie o Grodno oraz w pociągu pancernym „Kiliński”. Za udział w tej wojnie był wielokrotnie odznaczany.

Po wojnie kontynuował naukę – maturę zdał w 1923 r. W latach 1924–1928 studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie (specjalizacja: ekonomia gospodarki i handlu), a następnie do 1930 r. pracował w tejże uczelni jako asystent w Katedrze statystyki. Doktoryzował się w 1931 r.

W niepodległej II RP kontynuował działalność harcerską w 20 Drużynie Harcerzy w Warszawie (1919), a następnie jako zastępca hufcowego w Wadowiczach (1920) i członek komendy Krakowskiej Chorągwi Harcerzy (1921). W 1919 r. ukończył kurs instruktorski w Zwierzyńcu Zamojskim. W latach 1922–1925 był drużynowym 20 Warszawskiej Żeglarskiej Drużyny Harcerzy im. A Małkowskiego i otrzymał pseudonim „Niedźwiadek”; udzielał się także w Wydziale Ogólnym Głównej Kwatery Męskiej/Harcerzy jako referent – instruktor objazdowy (1923–1924). W 1924 opublikowano jego autorstwa „Metodykę prowadzenia wycieczek”. W latach 1930–1934 był członkiem komisji osobowej, a w latach 1931–1933 wizytatorem GKH dla Chorągwi Wileńskiej. Nadto w 1926 r. był kierownikiem Referatu Organizacyjnego komendy Warszawskiej Chorągwi Harcerzy, a po powstaniu Mazowieckiej Chorągwi Harcerzy kierował w jej komendzie wydziałem Organizacyjnym (1931–1933). W 1931 r. uczestniczył w Zlocie Skautów Słowiańskich w Pradze i w I Międzynarodowym Zlocie Starszych Skautów, a w 1933 r. w Jamboree w Godolle na Węgrzech. W 1937 r. płynąc do Holandii s/y „Zawiszą Czarnym” uczestniczył w Jamboree w Vogelenzang.

Stopień HO i przewodnika uzyskał w 1920 r., HR i podharcmistrza w 1922 r., a harcmistrza w 1925 r.

W 1930 r. podjął pracę zawodową w Głównym Urzędzie Statystycznym, gdzie pracował do wyjazdu z Warszawy do Gdyni w 1933 r. Na prośbę Franciszka Sokoła, komisarza rządu RP w Gdyni, mianowany został kierownikiem Biura Statystycznego w Komisariacie Rządu z zadaniem zorganizowania Miejskiego Biura Statystycznego w Gdyni, którego został szefem. Pod jego kierunkiem opracowane i wydane zostały pierwsze roczniki statystyczne miasta. W latach 1935–1939 wykładał również w Państwowej Szkole Morskiej w Gdyni. Współredagował kwartalnik „Uprawa morza”.

Pomorskie harcerstwo zyskało doświadczonego instruktora, któremu w 1934 r. powierzono funkcję hufcowego Hufca Harcerzy w Gdyni. Pełnił ją do 1936 r. i przekazał w ręce hm. Benedykta Porożyńskiego (1909–1945), a sam w 1937 r. przejął obowiązki zastępcy komendanta, przeniesionego z Jastarni do Gdyni, centralnego Harcerskiego Ośrodka Morskiego i współpracownika Wydziału Żeglarskiego GKH. Był delegatem na zjazd ZHP do 1939 r. Angażował się też w działalność Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, pełniąc w latach 1934–1939 funkcję prezesa Oddziału Morskiego w Gdyni. Publikował w czasopiśmie „Krajoznawca” a także opracował przewodnik „Przewodnik po porcie gdyńskim” (1936) i „Latarnia morska w Rozewie” (1937).

We wrześniu 1939 r. w stopniu porucznika dowodził kompanią karabinów maszynowych I Gdyńskiego Batalionu Morskiej Brygady Obrony Narodowej (w kompani tej służyli też ochotniczo harcerze 1 Morskiej Drużyny Harcerzy im. Władysława IV). 10 września 1939 r. w bitwie pod Koleczkowem, stanowiącym element obrony Gdyni, został ranny i dostał się do niewoli. Był jeńcem w obozach w Koeningstein i Murnau – oflag VIIA. W tym ostatnim był kierownikiem działu nauczania przedmiotów ekonomicznych i handlowych na „Uniwersytecie Jenieckim” dla oficerów, nauczycielem obozowym Gimnazjum Handlowym oraz członkiem Kręgu Starszoharcerskiego (1943–1945).

Po oswobodzeniu przez Francję udał się do Wielkiej Brytanii, gdzie do 1948 r. pracował w Polskiej Misji Morskiej w Londynie. Do kraju powrócił w lipcu 1948 r. i podjął pracę w Gdańskim Urzędzie Morskim jako naczelnik Wydziału Ekonomicznego i w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie jako profesor kontraktowy – kierownik Katedry Statystyki. W 1951 r. usunięty został z uczelni i GUM i do 1956 r. pracował jako urzędnik w Centrali Eksportu Drewna „Paged” w Gdyni.

Do pracy naukowo-badawczej powrócił w 1956 r. w gdańskim Instytucie Morskim, gdzie został docentem i zajmując się statystyką jako współautor doprowadził do wydania w latach 1959–1963 dziesięciu tomów „Morskiego Rocznika Statystycznego” oraz „Zeszytów Statystycznych Instytutu Morskiego w Gdańsku”, ukazujących rozwój polskiej gospodarki morskiej od 1920 do 1968 r. Liczba wszystkich publikacji B. Polkowskiego przekroczyła 100 pozycji. W 1958 r. współtworzył i przez wiele lat sekretarzował Towarzystwu Przyjaciół Muzeum Morskiego, które zainicjowało powstanie w Gdańsku muzeum o tym profilu; był też twórcą powołanego przy tym muzeum w 1968 r. tzw. „Archiwum Polskich Ludzi Morza”, które do jego śmierci zgromadziło ok. 1,5 tyś. Teczek ludzi zasłużonych dla morza i Wybrzeża. Na emeryturę przeszedł w 1972 r.

W 1956 r. włączył się w odnowę ZHP – w 1967 r. pełnił funkcję zastępcy hufcowego Hufca Harcerzy w Gdyni i członka komendy zgrupowania kursów szkoleniowych Chorągwi Gdańskiej Harecrstwa w Gołuniu na Kaszubach, a w 1962 r. członka sztabu III Chorągwianego Harcerskiego Rajdu Pomorskiego. W latach 1959–1964 przewodniczył chorągwianej Komisji Dyscyplinarnej. Od 1976 do śmierci był członkiem HKS „Korzenie” przy komendzie chorągwi, a później KHS „Stanica” w Gdyni.

Wznowił też działalność turystyczno-krajoznawczą – w 1956 r. opublikowano jego autorstwa „Gdynia – mały przewodnik ilustrowany”. Za zasługi na tym polu Morski Oddział PTTK w Gdyni nadał mu w latach sześćdziesiątych ub. wieku godność honorowego prezesa.

Zmarł 24 maja 1989 i pochowany został obok żony na Alei Zasłużonych na gdyńskim cmentarzu Witomino. Ma tabliczkę epitafijną w Mauzoleum w Skulsku (2007). Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski (1970), Krzyżem Walecznych (1921 i 1946), Krzyżem Niepodległości (1925), Medalami: „Polska swemu Obrońcy”, „Gwiazda Zasługi 1918–1920) (1925) i „Za udział w wojnie obronnej 1939” (1980), Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP (1976), Odznaką Związku Polaków w Niemczech „Rodło” (1938), odznakami honorowymi: „Zasłużony Pracownik morza”, „Za zasługi dla Gdańska”, „Za zasługi dla Gdyni”, Złotą Odznaką PTTK, Zasłużony dla Hufca Gdynia.

W 1935 r. zawarł związek małżeński z Zofią Anyż (1905–1989 lub t. 5), nauczycielką – polonistką, absolwentką Uniwersytetu Warszawskiego, harcmistrzynią, hufcową w Gdyni w latach 1936–1939 i 1957–1958 oraz komendantką Morskiej Chorągwi Harcerek w latach 1945–1948 (zob. Polkowska Zofia). Nie miał dzieci.

Bibliografia:
Encyklopedia Gdyni, Gdynia 2006, t. 1, s. 585;
Fietkiewicza O., Materiały do Harcerskiego Słownika Biograficznego;
Jarzębowski K., Kuprianowicz L., Harcmistrzynie i Harcmistrze…, s. 173;
Kuligowski Z., Radys B., Harcerstwo gdańskie 1945-1973, s. 13;
Encyklopedia Gdyni, Gdynia 2006, t. 1, s. 585;
Fietkiewicza O., Materiały do Harcerskiego Słownika Biograficznego;
Jarzębowski K., Kuprianowicz L., Harcmistrzynie i Harcmistrze…, s. 173;
Kuligowski Z., Radys B., Harcerstwo gdańskie 1945-1973, s. 13;
Puchała S., Poczet harcmistrzyń i harcmistrzów, t. 2, s. 348;
Bolduan R., Podgóreczny M., Bez mundurów, s. 21-22;
Czuwaj Gdynio – wspomnienia gdańskich harcerek i harcerzy 1928-2011, s. 12, 134-137;
Fersten A., Druh N-20, w: Motywy 1981, nr 48;
Życiorys z 2003 r. opracowany przez siostrzenicę Hannę Marcinkowską (zam. Kubska) – rks w zbiorach rodziny, kopia u autorów.

hm. Zenon Kuligowski
hm. Maria Kruszczyńska

Mgr Zenon Kuligowski hm., historyk, członek Komisji Historycznej Gdańskiej Chorągwi ZHP, komendant chorągwi w latach 1969-1973.

Mgr Maria Kruszczyńska z d. Porożyńska, harcmistrzyni, przewodnicząca HKS „Strażnica” im. hm. B. Porożyńskiego w Gdyni.