Jan Rymszewicz ps. „Szczepan” (1907–2001), harcmistrz, inżynier elektryk, drużynowy 7 Wileńskiej Drużyny Harcerzy (1939–1944), instruktor wileńskiej chorągwi harcerzy, z-ca szefa łączności ZWZ/AK i Sz. Sz. okręgu wileńskiego (1941–1944), członek Komendy Hufca Harcerstwa w Sopocie, redaktor naczelny pisma gdańskiego KIHAM „ONC”.

Urodził się 9 czerwca 1907 r. w Nugaryszkach pod Wilnem w patriotycznej rodzinie Stanisława i Malwiny z d. Juniewicz. Nauki pobierał w Wilnie, w 1933 r. ukończył Państwową Szkołę Techniczną im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, w której następnie pracował jako instruktor warsztatów (prowadził zajęcia w laboratorium fizycznym). W latach szkolnych udzielał się w Sodalicji Mariańskiej, w latach 1931–1933 jako prezes koła. Od 1921 r. należał do ZHP, początkowo do 9 Wileńskiej Drużyny Harcerzy im. S. Czarnieckiego, a następnie 7 Wileńskiej Drużyny Harcerzy im. Jakuba Jasińskiego, w której był przybocznym. Podczas licznych harcerskich wyjazdów i pełnionej służby zdobywał kolejne stopnie harcerskie, do Harcerza Rzeczypospolitej włącznie. W 1939 r. powierzono mu obowiązki kierownika Wydziału Finansowego Wileńskiej Chorągwi Harcerzy.

W sierpniu 1939 r. wyjechał do Warszawy, gdyż miał tam obiecaną lepiej płatną pracę w Zakładach Wytwórczych Aparatury Wysokiego Napięcia, tzw. Zakładach Szpotańskiego, jednak wybuch wojny zweryfikował plany. Na apel prezydenta stolicy Stefana Starzyńskiego razem z innymi ochotnikami wymaszerował do formułujących się oddziałów, jednak naloty niemieckie rozbiły kolumnę.

Po ustaniu działań wojennych postanowił wrócić do Wilna. Musiał przekroczyć granicę niemiecko-sowiecką a następnie litewską. Powrócił do pracy w szkole. W związku z brakiem zgody władz litewskich na działalność ZHP drużyny harcerskie zawiesiły swoją działalność lub przeszły do konspiracji. Ponieważ drużynowy 7 WDH hm. Paweł Puciata (HSB t. 3) był osobą bardzo popularną w wileńskim społeczeństwie p.o. komendanta chorągwi hm. Bolesław Pietraszkiewicz (ze względów bezpieczeństwa) powierzył prowadzenie 7 WDH dotychczasowemu przybocznemu Janowi Rymszewiczowi. Funkcję drużynowego pełnił do lipca 1944 r., do czasu wkroczenia do  miasta wojsk sowieckich.

Pierwszy kontakt z rodzącą się konspiracją (SZP-ZWZ/AK) nastąpił już w grudniu 1939 r., gdy poproszono go o ocenę przydatności ukrywanych przez chłopów w okolicznych wsiach radiostacji. W konspiracji przyjął pseudonim „Szczepan”. Obok pracy zawodowej i „usług” dla Polskiego Państwa Podziemnego, Jan szkolił swoich harcerzy w zakresie obserwacji i rozpoznania, przenoszenia meldunków. Z czasem najstarsi harcerze zostali włączeni do grupy dalekiego wywiadu ZWZ-AK, specjalizowali się w utrzymywaniu łączności z oddziałami partyzanckimi w terenie. Ponadto harcerze skupowali zepsuty sprzęt elektryczny i po naprawie odsprzedawali niosąc pomoc ludności znajdującej się trudnej sytuacji materialnej.

W 1941 r. został mianowany podharcmistrzem a dwa lata później harcmistrzem.

W czerwcu 1941 r. po zajęciu Wilna przez Niemców i likwidacji szkoły Jan założył warsztat elektrotechniczny „Elektrodirbtuve” świadczący usługi dla ludności. Warsztat był konspiracyjnym punktem kontaktowym, a po uzyskaniu u Niemców licencji, był miejscem wydawania zaświadczeń o zatrudnieniu oraz przepustek pozwalających poruszanie się po całej wileńszczyźnie. Z tych przepustek korzystał nawet dowódca wileńskiego okręgu AK płk. Aleksander Krzyżanowski „Wilk”. W warsztacie ładowano akumulatory i naprawiano radiostacje dla oddziałów leśnych.

W lipcu 1944 r. w ramach Operacji „Ostra Brama” został mianowany dowódcą harcerskiego oddziału „Zielona Cerkiew” operującego w prawobrzeżnych dzielnicach Wilna. Po wejściu do miasta Armii Czerwonej uniknął aresztowania. 22 grudnia został zatrzymany przez funkcjonariuszy NKWD. Po miesięcznym brutalnym przesłuchaniu został deportowany do sowieckich łagrów, pracował m.in. w „Chimkombinat” w Stalinogorsku i w kopalni węgla w Bobryniu Dońskim.

W 1946 r. powrócił do Polski, osiadł w Sopocie, gdzie czekała na niego żona. Tu podjął pracę w gdańskim Zarządzie Budynków Mieszkalnych i rozpoczął studia wieczorowe na Politechnice Gdańskiej. W 1950 r. uzyskał dyplom inżyniera elektryka i został zatrudniony na stanowisku kierownika budowy linii wysokiego napięcia w Bydgoszczy. Od 1955 aż do odejścia na emeryturę w 1972 r. był zatrudniony w Kolejowym Biurze Projektów w Gdańsku. W 1954 r. opracował udoskonalenie techniczne „Piła z osłoną bezpieczeństwa do ciecia kabli”, które zostało zarejestrowane w Urzędzie Patentowym pod nr 6743. Włączył się także w czynną działalność w Naczelnej Organizacji Technicznej oraz Stowarzyszeniu Elektryków Polskich.

Do harcerstwa powrócił w 1957 r. i wszedł w skład Komendy Hufca Harcerstwa w Sopocie, jednak wkrótce wobec zachodzących przemian ideologicznych i odejścia komendanta chorągwi hm. Józefa Grzesiaka „Czarnego” zrezygnował z czynnej służby instruktorskiej. Ponownie powrócił do ZHP w 1976 r. gdy w Gdańsku powstał Krąg Instruktorów Seniorów „Korzenie”, ceniony przez grono seniorów został wybrany do Rady Kręgu. Od 1980 r. działał także w gdańskim Kręgu Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego, gdzie został redaktorem naczelnym pisma KIHAM „ONC”. Współorganizował wystawę z okazji 70–lecia harcerstwa, jaka była prezentowana w gdańskim ratuszu jesienią 1981 r. Wchodził też w skład Komisji Historycznej Chorągwi Gdańskiej ZHP. W latach 90. należał także do Wileńskiego Środowiska Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej oraz Stowarzyszenia Szarych Szeregów.

Zmarł 5 V 2001 r. i został pochowany na Cmentarzu komunalnym w Sopocie.

Był odznaczony czterokrotnie Medalem Wojska (Londyn 1946), Krzyżem Armii Krajowej, Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP” (1983) + Rozeta Miecze, odznaczeniami organizacyjnymi NOT i SEP. W 1984 r. otrzymał honorowy tytuł Instruktora Seniora. Od 2007 r. ma tabliczkę epitafijną w Mauzoleum Harcerstwa w Skulsku.

W 1944 zawarł związek małżeński z Anną Sadowską (1913–1992, łączniczka Antoniego Wasilewskiego, nauczycielka, organizatorka domów dziecka w Sopocie), świadkiem na ślubie był hm. Józef Grzesiak „Czarny”. Z tego związku miał syna Tadeusza (ur. 1950; ekonomista, działacz Stronnictwa Demokratycznego).

– Golec J., Sopocki słownik biogr., Cieszyn 2008; Jarzębowski, Kuprianowicz Harcmistrzynie i harcmistrze, s. 181; Puchała Poczet, t. 2, s. 451; Tadeusz Rymszewicz, w: Wikipedia [online] https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Rymszewicz [dostęp 24 VII 2020, dot. syna J. Rymszewicza]; – Balul M., Państwowa Szkoła Techniczna w Wilnie im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, Warszawa 1991, s. 70, 258, 350, 352; Harcerskie historie pod red. Grzywacz J., Radys B., Ruta G., Szczecina D., Jelenia Góra 2010, s. 294–296; Jabrzemski J., Harcerze z Szarych Szeregów, Warszawa 1997; Szare Szeregi : Harcerze 1939-1945 pod red. J. Jabrzemskiego, t. II, s. 44–46, 49–52; Szczecina D., Księga stulecia sopockiego harcerstwa, Sopot 2019, s. 74, 166; tenże Ocalić od zapomnienia, Sopot 1998/1999, s. 34–36; tenże Sopockie harce, Sopot 1997, s. 89; Tomaszewski L., Kronika wileńska t. II, Warszawa 1992, s. 87; tenże Wileńszczyzna lat wojny i okupacji 1939–1945, Warszawa 1999; – Udoskonalenia techniczne, „Wiadomości Urzędu Patentowego” 1955, nr 2, s. 104; – Baza PESEL; Inskrypcje nagrobne.

Dariusz Szczecina