Wojciech Witczak pseud. „Zawisza” (1913–1990), pedagog, podharcmistrz, organizator hufców w Bielsku Podlaskim i w Częstochowie (1944/45), organizator (1946) i prezes Harcerskiego Klubu Sportowego „Wybrzeże” (1948–1949), kierownik Wydziału W-F Gdańsko-Morskiej Chorągwi Harcerzy (1945-1949), uczestnik kampanii wrześniowej 1939 oraz konspiracji (1940–1944), kapitan WP, działacz sportowy, więzień polityczny okresu Stalinowskiego.

Urodził się 30 marca 1913 r. w Bottrop w Zagłębiu Ruhry. Był synem Tomasza (1883–1940, komendant posterunku Policji w Chojnicach, więźnia obozu w Ostaszkowie, zamordowanego przez NKWD w Twerze) oraz Rozalii, córki powstańca styczniowego. Miał brata Władysława i siostrę Helenę (ur. 1926, zam. Żmuda). W 1920 r. rodzina Witczaków przeniosła się do Chojnic, gdzie ojciec otrzymał posadę funkcjonariusza polskiej Policji Państwowej, a młody Wojciech rozpoczął naukę, równocześnie wstępując do miejscowej drużyny harcerskiej. Dzięki harcerstwu zafascynował się młodą dyscypliną sportową – łucznictwem. W 1926 r. zajął pierwsze miejsce podczas eliminacji do harcerskich mistrzostw w łucznictwie, jednak ze względu na zbyt młody wiek, w samych mistrzostwach nie mógł wystartować. Zdobył w łucznictwie wicemistrzostwo Zlotu 20–lecia Harcerstwa Wielkopolskiego w Poznaniu w 1932 r.

Po ukończeniu szkoły w Chojnicach Wojciech Witczak kontynuował naukę w Seminarium Nauczycielskim w Grudziądzu, po ukończeniu którego w 1934 r. odbył roczne szkolenie w Szkole Podchorążych w Brodnicy. Następnie został skierowany do pracy w szkole w Pokrzydowie, a później w Jagodnikach na Podlasiu, gdzie wspierał i opiekował się drużynami harcerskimi.

Latem 1939 r. został zmobilizowany. Podczas kampanii wrześniowej walczył w Grupie Operacyjnej „Wschód” pod dowództwem gen. Mikołaja Bortucia, a następnie dowodził kompanią w sztabie Armii „Pomorze” gen. Władysława Bortnowskiego. W czasie walk nad Bzurą został ranny w nogę. Ukrywając się przed wrogiem wycofał się na wschód, w końcu dotarł do domu, gdzie po unormowaniu się sytuacji otrzymał pracę kierownika Niepełnej Szkoły Średniej we wsi Holonki na Podlasiu (w 1941 r. został zmuszony do podjęcia pracy zarobkowej w leśnictwie), prowadząc jednocześnie tajne nauczanie i przystępując do konspiracji. W Batalionach Chłopskich i w Armii Krajowej przyjął pseudonim „Zawisza”, był adiutantem komendanta obwodu. Uczestniczył w odbijaniu robotników z łapanek i likwidacji posterunków niemieckich.

W 1944 r. po przejściu frontu zorganizował w Bielsku Podlaskim hufiec harcerski, a następnie, by uniknąć represji bądź wcielenia do Armii Czerwonej, za namową brata wstąpił do II Armii Wojska Polskiego. Został skierowany do Kraśnika, a po zorganizowaniu pułku walczył o Częstochowę. Stacjonując w mieście przez kilka kolejnych miesięcy pomagał w organizacji odradzającego się harcerstwa. Został mianowany podharcmistrzem.

W październiku 1945 r., po tym jak trafił do szpitala z powodu odnowienia się rany, został zdemobilizowany w stopniu kapitana. Przyjechał do Sopotu, gdzie otrzymał posadę naczelnika Wydziału Wojskowego. Jednocześnie podjął służbę w komendzie Gdańsko-Morskiej Chorągwi Harcerzy z siedzibą w Sopocie kierując Wydziałem Wychowania Fizycznego i Sportu. Z jego inicjatywy powstało kilka harcerski klubów sportowych, zorganizowano wiele harcerskich imprez sportowych. Zorganizował w 1946 r. Harcerski Klub Sportowy Sopot wchodząc w skład jego zarządu a w latach 1948–1949 pełniąc funkcje prezesa. HKS Sopot pod nazwą HKS „Wybrzeże” był reprezentacyjnym HKS-em chorągwi. Równolegle do pracy zawodowej i służby instruktorskiej zaangażował się w tworzeniu i rozwijaniu sportu na wybrzeży gdańskim. Z jego inicjatywy powstały gdańskie oddziały Polskiego Związku Motorowego oraz Polskiego Związku Łuczniczego. Przez 15 lat zasiadał we władzach naczelnych PZŁ, był trenerem II klasy oraz sędzią klasy państwowej.

W 1948 r. przeszedł do pracy w jednej z sopockich firm. W styczniu 1954 r. na skutek donosu sąsiada (o nieujawnieniu działalności konspiracyjnej w AK) został zatrzymany przez Urząd Bezpieczeństwa i tymczasowo osadzony w areszcie. Po ponad miesięcznym śledztwie (w trakcie brutalnych przesłuchań stracił trzy zęby) skierowano do sądu akt oskarżenia o rozpowszechnianie fałszywych, mogących „wyrządzić istotną szkodę interesom Państwa Polskiego wiadomości o stosunkach politycznych i gospodarczych w Polsce”. Sąd Wojewódzki w Gdańsku w dniu 29 marca 1954 r. skazał Wojciecha Witczaka na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności. Po odbyciu kary znalazł zatrudnienie jako trener w Klubie Sportowym „Start”. W 1957 r. powrócił do zawodu pedagoga. Był nauczycielem w-f w Szkole Podstawowej nr 4 w Sopocie. W latach 1959–1962 pracował jako z-ca kierownika nowo powstałej Szkoły Podstawowej nr 6 w Sopocie, a następnie został przeniesiony do SP-4 na takie samo stanowisko, skąd w 1972 r. odszedł na emeryturę. W międzyczasie ukończył Wyższy Kurs Nauczycielski oraz Akademię Wychowania Fizycznego w Warszawie. W szkołach, w których pracował, popularyzował łucznictwo. Jego podopieczni zdobywali medale na ponadregionalnych, krajowych i międzynarodowych mistrzostwach, sięgali nawet po tytuł Mistrza Polski Młodzików (1962, 1965) oraz Międzynarodowego Mistrza Młodzików (1963).

Po grudniu 1956 r., gdy odrodziła się gdańska chorągiew, powrócił do służby harcerskiej. W 1957 r. powierzono mu prowadzenie Samodzielnego Referatu WF. Z czasem nie zgadzając się z zachodzącymi w ZHP ideowymi zmianami zrezygnował z harcerskiej działalności.

Po przejściu na emeryturę zaangażował się w pracę z kombatantami. Ubolewał, że w jednej organizacji kombatanckiej są zarówno żołnierze oraz partyzanci, jak i oprawcy z UB.

Zmarł 16 sierpnia 1990 r. w Sopocie i został pochowany na miejscowym Cmentarzu Komunalnym.

W grudniu 1941 r. zawarł związek małżeński z nauczycielką z Brańska Jadwigą Żarniewicz (1920–2000). W związku tym miał syna Janusza (ur. 1944, kreślarz, stoczniowiec, działacz podziemnej Solidarności) oraz córkę Grażynę (zamężna Jewstafiew).  

W 1992 r. pośmiertnie został odznaczony Krzyżem za Zasługi dla ZHP z Rozetą-Mieczami. Wcześniej otrzymał m.in.: Krzyż Kawalerski OOP, Krzyż Walecznych, Krzyż Partyzancki, Medal Zwycięstwa i Wolności, Medal KEN, Złotą Odznakę PZŁ, Honorowe Odznaki sportowe Międzynarodowej Federacji Łuczniczej oraz Francji, Czechosłowacji, Jugosławii, Norwegii i Chin.

Literatura:
Golec J.: Sopocki Album Biograficzny, Cieszyn 2008;
Golec J., Głembin R.: Dwa wieki sopockiego szkolnictwa, Cieszyn 2014, s. 176–177, 184, 467–468;
Golec J.: Sopockie szkolnictwo podstawowe w czterdziestoleciu 1945–1985 w: Rocznik Sopocki 1982–84; s. 84, 85-86, 109;
Golec J.: Sopot – Kronika XX wieku, Gdynia 2001;
Kuligowski Z., Radys B.: Harcerstwo gdańskie 1945–1973, Gdańsk 2017, s. 174, 186;
Szczecina D.: Harcerski Klub Sportowy Sopot i jego następcy, Sopot 2016, s. 15, 20, 55-56;
Szczecina D.: Ocalić od zapomnienia, Sopot 1998/99, s. 32-34;
Szczecina D.: Sopockie harce, Sopot 1997, s. 20, 25, 93;
Szczecina D.: Sopockie harcerstwo. Kalendarium 1920-1991, Sopot 1992, s. 9;
https://pomorska.pl/katyn-lista-naszych-kogo-brak/ar/7133627;
http://chojnice24.pl/artykul/2028/aleja-trzynastu-debow/;
http://www.archery.pl/newsy/25/1037/archery_pl_newsy_file_817.pdf;
http://www.policja.pl/pol/aktualnosci/28224,Upamietnili-pamiec-pomordowanych.html;
https://chojnice.naszemiasto.pl/chojnice-odkrywamy-nieznana-karte-z-historii-policji-w/ar/c1-6835525;
https://czluchow.naszemiasto.pl/rychnowy-chojnice-naznaczeni-pietnem-ostaszkowa/ar/c1-6838507;
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/23727;
https://katalog.bip.ipn.gov.pl/informacje/162688;
https://pomorska.pl/przywioza-ziemie-z-miednoje/ar/6956555;
https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/20839;
informacje wnuczki Agaty Jewstafiew.

Dariusz Szczecina