Benedykt Porożyński

Kategorie:
Data publikacji:

hm. Benedykt Porożyński (19091945)  komendant Morskiego Rejonu Harcerzy w Gdyni, wizytator GK Szarych Szeregów, ps. „Beno”, Jan Śliwa-Porożyński.

Urodził się 12 marca 1909 r. w Toruniu, Ojciec Władysław (18781918) był piekarzem, członkiem Sokoła. Mama Maria z domu Śliwińska (18791956) gospodyni domowa; razem z mężem prowadziła restaurację i zajazd w Zblewie koło Starogardu Gdańskiego.

Posiadał czterech braci. Czesław (19051945) był kasjerem, pracownikiem Szpitala Psychiatrycznego w Świeciu. Za działalność harcerską osadzony w KL Stutthof. Zarażony tyfusem zmarł po zakończeniu ewakuacji więźniów w Marszu Śmierci w Rybnie koło Wejherowa. Zygfryd (19081975) mechanik i kierowca samochodowy. Był przymusowo wcielony do Wermachtu. Uciekł z frontu francuskiego i przedostał się do Armii Polskiej, służył do końca wojny na terenie Anglii. Powrócił w 1946 r. do  Gdyni i pracował jako kierowca w PLO. Józef Engelbert (19141969) przed wojną pracował w firmie maklerskiej. Brał udział w obronie kraju, po klęsce wrześniowej uciekł z obozu jenieckiego w Trzepietówce i ukrywał się w do końca wojny w Gdyni-Orłowie. Po wojnie prowadzi Łaźnię Miejską w Gdyni, a następnie pracował w PLO. Witold ps. „Kiepura” (19181942) po maturze w Liceum Męskim w Gdyni (1936) pracował w Domu Bawełny. W czasie wojny działał w ruch oporu na terenie Generalnej Guberni. Po aresztowaniu został osadzony w  KL Auschwitz i tam zmarł.

Mama Maria po nagłej śmierci męża w 1918 r. wraz z pięcioma synami osiedliła się w Chełmnie. Rodzinę utrzymywała, prowadząc jadłodajnię.

Benedykt ukończył Szkołę Powszechną w Zblewie. W Chełmnie nad Wisłą kontynuował naukę w Męskim Gimnazjum Klasycznym. W czasie trwania nauki w gimnazjum, oprócz służby harcerskiej, należał także do Towarzystwa Literackiego im. Tomasza Zana, Klubu Wioślarskiego i Sodalicji Mariańskiej. Po zdaniu matury w latach 19291933, studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Poznaniu.

Do harcerstwa wstąpił 15 kwietnia 1921 r. w II Chełmińskiej Drużynie Harcerzy im. gen. Józefa Hallera. Przyrzeczenie złożył 4 czerwca 1922 r. i otrzymał krzyż harcerski o nr. XLI – 939. Wziął udział w zlocie harcerskim Hufca w Grudziądzu, a w lipcu 1924 r. w Zlocie Narodowym w Warszawie. Ukończył kurs zastępowych, a następnie kurs drużynowych w Grabowie, po którym objął funkcję drużynowego swojej drużyny. Współpracował ze swoim nauczycielem gimnazjalnym hm. Wilhelmem Słabym, ówczesnym komendantem Chorągwi Pomorskiej Harcerzy. Uczestniczył w szkoleniu kierowników obozów Chorągwi Pomorskiej. Pełnił funkcję skarbnika hufca w Chełmnie i kierownika działu organizacyjnego Komendy Chorągwi Pomorskiej w Toruniu. Był zastępcą Komendanta Hufca Chełmińskiego. W czerwcu 1926 r. brał udział w Zlocie Chorągwi Pomorskiej w Toruniu. W lipcu 1927 i 1928 r. był komendantem dwóch obozów drużyny w Gdyni–Redłowie. Tuż przed maturą w lutym 1929 r. przekazał funkcję drużynowego swojemu następcy. 

W 1929 r. otrzymał stopień podharcmistrza, w  lipcu wziął udział w II Narodowym Zlocie ZHP w Poznaniu, pełniąc funkcję kwatermistrza, a w sierpniu uczestniczył w III Światowym Jamboree koło Liverpoolu w Anglii. Pełnił też funkcję wykładowcy na kursie instruktorskim Chorągwi Pomorskiej. W październiku rozpoczął studia w Poznaniu i wstąpił do I Akademickiej Drużyny Harcerskiej im. St. Staszica. Ze względu na skromne warunki materialne w czasie studiów podejmował dorywcze prace, aby zarobić na swoje utrzymanie. W lipcu 1932 r. był komendantem obozu zlotowego gdyńskiego Hufca Morskiego w Pucku, a w sierpniu tego roku współorganizował Międzynarodowy Zlot Skautów Wodnych w Garczynie koło Kościerzyny. Wtedy poznał bliżej hm. mjr. Józefa Ratajczaka, komendanta zlotu, który wysoko cenił sobie jego zdolności organizacyjne. Praktykę zawodową w 1930 r. odbył w Państwowym Przedsiębiorstwie „Żegluga Polska” w Gdyni. Z Gdynią wiązał swoje przyszłe plany. Za jego namową mama z synami przeprowadziła się do Gdyni, kiedy wyjechał na studia do Poznania.

Po ukończeniu studiów w 1933 r. Benedykt odbył 10-miesięczną służbę wojskową w formie dywizyjnego kursu podchorążych rezerwy piechoty. Otrzymał stopień sierżanta podchorążego rezerwy. Po dwóch latach awansowano go do stopnia podporucznika. W 1934 r. osiedlił się w Gdyni, podjął pracę zawodową w firmie „Progress”, zajmującej się eksportem węgla. Mimo młodego wieku szybko awansował i został przyjęty w poczet Kolegium Ekonomistów Morskich. Prowadził także aktywną działalność harcerską. W 1935 r. przejął od hm. Bolesława Polkowskiego obowiązki Komendanta Hufca Harcerzy w Gdyni. Przywiązywał dużą wagę do szkolenia kadry instruktorskiej i tworzenia drużyn żeglarskich. Organizował kursy z zakresu samoobrony, strzelectwa, terenoznawstwo i musztry oraz szeroko pojętej wiedzy o morzu i związkach Gdyni ze światem. Ten program przyciągnął do drużyn starszą młodzież, powodując wzrost liczebny Hufca Morskiego. Stopień harcmistrza nadano mu w 1937 r. W następnym roku Główna Kwatera ZHP powołała w Gdyni Morski Rejon Harcerzy składający się z 6 hufców terenowych i 1 pozaszkolnego obejmującego młodzież robotniczą z peryferyjnych dzielnic Gdyni. Komendantem Rejonu mianowano hm. Benedykta Porożyńskiego. Często powoływano go na ćwiczenia wojskowe w 1935, 1936, 1938 i wiosną 1939 r. Był inspiratorem i organizatorem Harcerskiego Batalionu Obrony, który w liczbie 20 starszych harcerzy walczył w obronie Wybrzeża, w ostatnim starciu z Niemcami pod Koleczkowem.

W sierpniu 1939 r., jako podporucznik rezerwy został zmobilizowany i udał się do swojej jednostki pod Radomiem. Obowiązki Komendanta Morskiego Rejonu Harcerzy przejął hm. Lucjan Cylkowski.

Jego 63 pułk piechoty walczył na Kielecczyźnie, a następnie w lubelskim. Po przegranej walce dotarł do Lwowa, wziął udział w obronie miasta i dostał się do niewoli. Szczęśliwie udało mu się zbiec i czterokrotnie nieskutecznie podejmował próbę ucieczki do Rumunii. Po zajęciu Lwowa przez Rosjan podjął działalność konspiracyjną. Został zaprzysiężony w Harcerskiej Organizacji Wojskowo-Niepodległościowej, której założycielem był hm. Wilhelm Słaby. Otrzymał odpowiedzialne  stanowisko szefa Obszaru Wschodniego. Rozszerzył kontakty konspiracyjne na cały południowy teren zajęty przez Rosjan. Podróżował do Brześcia i Białegostoku w celu nawiązania kontaktów konspiracyjnych. Utworzył sieć łączności między Lwowem a Brześciem. Ze względu na dużą aktywność konspiracyjną we Lwowie groziło mu aresztowanie, dlatego w styczniu 1940 r. przedarł się nielegalnie przez granicę w okolicy Brześcia i dotarł do Warszawy.  Przez hm. Gustawa Niemca, z którym działał we Lwowie,  nawiązał  kontakt z Główną Kwaterą Szarych Szeregów. Z uwagi na biegłą znajomość języka niemieckiego i liczne znajomości z kadrą instruktorską na Pomorzu otrzymał zadanie zorganizowania Pomorskiej Chorągwi Szarych Szeregów. Z fałszywymi dokumentami jako Jan Śliwa – Porożyński przybył  w lutym 1940 r. do Torunia.  Spotykał się z żoną i szczęśliwie uniknął aresztowania, którego próba nastąpiła w wyniku ówczesnej dekonspiracji. Przyjechał ponownie do Torunia w maju i przystąpił do organizacji Szarych Szeregów na Pomorzu. W Świeciu przyjął przysięgę od brata Czesława i włączył go do pracy organizacyjnej. W Bydgoszczy powołał hufiec Szarych Szeregów i mianował jego komendantem hm. Bernarda Mrozińskiego. W Chełmnie przyjął przysięgę od hm. Tadeusza Cieplika, a w Gdyni mianował hm. Lucjana Cylkowskiego komendantem gdyńskiego hufca Sz. Sz. W Chojnicach przekazał zorganizowaną strukturę Sz. Sz. hm. Bernardowi Myśliwkowi i mianował go komendantem Pomorskiej Chorągwi Szarych Szeregów. Ustalił system łączności między Chorągwią a GK Szarych Szeregów. 

22 maja 1940 r. podjął pracę w Powiatowej Spółdzielni RolniczoHodowlanej w Mińsku Mazowieckim. Sprowadził żonę, a w październiku przyszła na świat ich jedyna córka – Maria Magdalena. W 1942 r. Niemcy awansowali go na funkcję dyrektora firmy. Otrzymał służbowy samochód, a jego służbowe wyjazdy do Warszawy bardzo ułatwiały kontakty konspiracyjne. Nadal opiekował się Pomorzem, wizytował hufce Sz. Sz. W Warszawie współpracował z ks. J. Szarkowskim, uczestniczył w życiu drużyn harcerskich. Przez hm. Witolda Bublewskiego nawiązał współpracę z tajną organizacją oficerów Marynarki Wojennej „ALFA” i wciągnął do pracy wywiadu morskiego starszych harcerzy z Pomorza. Brał udział w organizacji łączności i przerzutów na trasie Warszawa – Gdynia – Sztokholm. W podwarszawskich lasach udzielał się w szkoleniach wojskowych Armii Krajowej. 

19 lipca 1943 r., niespodziewanie został aresztowany i osadzony na Pawiaku. Próby wykupienia go z aresztu nie powiodły się. Został przewieziony do Gdańska, a po 3 miesiącach przesłuchań na Gestapo 1 listopada 1943 r. osadzono go w obozie koncentracyjnym Stutthof. Nadano mu obozowy numer 26341. W obozie zastał wielu przyjaciół z harcerstwa i brata Czesława. Wrodzony optymizm, pogoda i hart ducha oraz paczki żywnościowe od rodziny ułatwiły mu przetrwanie gehenny obozowej. Doczekał ewakuacji obozu i 25 stycznia 1945 r. wyruszył w Marszu Śmierci w swoją ostatnią wędrówkę. Nie skorzystał z propozycji nadarzającej się ucieczki, gdyż pielęgnował w drodze brata Czesława, chorego na tyfus. Sam zaraził się tą okrutną chorobą. Czesław zmarł w obozie przejściowym w Rybnie koło Wejherowa w dniu urodzin brata – 12 marca 1945 r. Tego samego dnia ciężko chorego Benedykta odnalazły w Rybnie wcześniej wyzwolone uczestniczki Marszu Śmierci, znajome harcerski Jadwiga Rotecka-Szewczuk i Elżbieta Marcinkowska-Szuca. Przewiozły go w ciężkim stanie do miejscowości Zamostne. Mimo zapewnienia mu troskliwej opieki po tygodniu, 18 marca zmarł. Pochowano go na cmentarzu we wsi Góra. W pierwszą rocznicę śmierci, po dokonaniu ekshumacji, odbył się jego uroczysty pogrzeb w Gdyni. Udział wzięły władze miasta, wojsko, duchowieństwo i wielka rzesza harcerzy oraz mieszkańców miasta. Spoczął na  Cmentarzu Witomińskim.

Jego imię przyjął Szczep Harcerski przy Szkole Podstawowej nr 27 w 1969 r. oraz Drużyna Harcerska przy Szkole Podstawowej nr 13 w Gdyni. W 1996 r., na budynku w Zamostnem, gdzie zmarł, staraniem HKS „Korzenie” i Gminy Wejherowo, odsłonięto tablicę pamiątkową.

14 lipca 1938 r.  w  Toruniu zawarł  związek  małżeński  z  Edytą  Łangowską (19081985), nauczycielką, romanistką po studiach uniwersyteckich w Poznaniu. Posiadali jedyną córkę Marię Magdalenę Kruszczyńską, (1940) hm.,  mgr farmacji.

– S. Puchała „Poczet Harcmistrzyń i Harcmistrzów” t. II,  Buller  Wódz gdyńskich harcerzy. „Pomerania” nr 11 listopad 1985 r.
– Węgierski  Lwowska konspiracja harcerska 1939/1949. Rocznik  Tarnopolski 1995/1996
– Gąsiorowski, Szare Szeregi na Pomorzu 1939-1945, s. 210-214, Toruń 1998.
– Chrzanowski, Gąsiorowski, Steyer, Polska Podziemna na Pomorzu w latach 1939-1945, s. 609, Gdańsk 2005.
– Jarzembowski, Kuprianowicz, Harcmistrzynie i Harcmistrze ZHP mianowani w latach 1920-1949, s.174, Kraków 2006.
– Książeczka Służbowa ZHP nr.0618322 – Benedykt Porożyński
– relacja córki hm. Marii Magdaleny Kruszczyńskiej.
– Chełmiński  Słownik Biograficzny  Chełmno  2006  s. 143-144
– Semper Fidelis maj-czerwiec 62/2001 –  Wrocław. Pismo  Towarzystwa  Miłośników Lwowa i Kresów płd. wschodnich.
– Czuwaj  Gdynio – wspomnienia gdyńskich harcerek i harcerzy 1928- 2011. Gdynia 2011.

hm. Bogdan Radys
Autor noty biograficznej

Najnowsze wpisy

|BADŹ Z NAMI NA BIEŻĄCO|

Związek Harcerstwa Polskiego
Chorągiew Gdańska

im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej
ul. Za Murami 2-10, 80-823 Gdańsk

tel.: (58) 301 13 27

Administrator: Aleksandra Guzik aleksandra.guzik@zhp.net.pl