hm. Michał Sajkowski (1902–1989)

Urodził się 30 czerwca 1902 roku w Rataliszkach pow. Podbrzezie na Wileńszczyźnie. Jego rodzice to Jerzy i Malwina z domu Mincewicz, matka zmarła w 1920 r. ojciec, rolnik, w 1946 r. Rodzeństwem byli bracia Julian zm. w 1918, Andrzej zm. w 1924, Hipolit zm. w 1931, Edward zm. w 1942, Antoni zm. w 1944, Leon zm. w 1975, Władysław zm. w 1977 r.

Michał Sajkowski ukończył Szkołę Podstawową 5-klasową, rosyjską w latach 1910–1914, Gimnazjum im. Zygmunta Augusta w Wilnie w roku 1914, Seminarium Nauczycielskie w Wilnie w roku 1920, zdał maturę w roku 1926 i Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Gdańsku, Historię – 1963, Filologię Rosyjską w 1965 roku.  

Do harcerstwa wstąpił w gimnazjum 26 września 1918 r. Przyrzeczenie złożył w kwietniu 1919 r. Następnie w roku 1920 w Seminarium Nauczycielskim był zastępowym i przybocznym w 10 Wileńskiej Drużynie Harcerzy. W roku 1921 uczestniczył w Zlocie we Lwowie z okazji 10-lecia Harcerstwa. Jesienią 1921 drużynę objął Józef Grzesiak „Czarny”, a Michał Sajkowski pozostał przybocznym. Drużyna szybko rozrosła się do 15 zastępów, 122 członków i przyjęła nazwę „Czarna Trzynasta Wileńska Drużyna Harcerzy”. Sajkowski do rozpoczęcia służby wojskowej czynnie uczestniczył we wszystkich akcjach i obozach „Czarnej Trzynastki”.

W roku 1935 odbył kurs instruktorów zuchowych w Nierodzimiu prowadzony przez Aleksandra Kamińskiego. Po kursie został mianowany komendantem hufca w powiecie bracławskim. We wrześniu 1944 organizował harcerstwo w wyzwolonym Lublinie, a zauważony przez ministra Oświaty został powołany na funkcję Naczelnika Harcerzy. W kwietniu 1945 zrezygnował z tej funkcji z powodu niezgodności programowych i politycznych w Tymczasowej Radzie Naczelnej ZHP. W jej narzuconym 11-osobowym składzie było pięciu instruktorów ZHP, a pozostali członkowie reprezentowali organizacje ZWM i OMTur. Po rezygnacji z funkcji naczelnika przeprowadził się z rodziną do Chojnic i tam objął funkcję komendanta hufca. W 1950 roku przeprowadził koncentrację 58 drużyn hufca, a w listopadzie kurs drużynowych dla 62 uczestników.

Służbę wojskową odbył w latach 1925–1926 w Pierwszym Pułku Łączności w Zegrzu, gdzie po przeszkoleniu rekruckim na funkcji telegrafisty został przeniesiony do Dowództwa Obszaru Warownego w Wilnie. Tam w Kompania Detaszowana pracował około półtora roku na telegrafie Hughesa. Przydział mobilizacyjny miał do Pierwszego Pułku Łączności i w dniu 1 września 1939 r. wyruszył na wojnę w kierunku obrony Lwowa. Pod Lwowem pułk został rozbity i po wkroczeniu Armii Radzieckiej do Lwowa Michał Sajkowski w cywilnym ubraniu uciekł do rodziny na Wileńszczyznę. Tam przyłączył się do działalności w  AK.

Po ukończeniu służby wojskowej otrzymał posadę nauczyciela w wiejskiej szkole 5-klasowej Żurawoszczyzna w gminie Jody w powiecie bracławskim. W 1931 r. został kierownikiem Szkoły Podstawowej 5-klasowej w Plusach. W roku 1935 przeszedł do pracy w Drui, do największej w powiecie szkoły podstawowej. Wybuch wojny przerwał działalność zawodową i społeczną w Drui. Po powrocie z frontu zmuszony do ucieczki osiadł na rok w Niemenczyniu, gdzie założył sklep spożywczy, aby utrzymać rodzinę. Kolejna ucieczka odbyła się na wieś do ojca na gospodarstwo w Rataliszkach. W 1942 r Litwini wysiedlili całą rodzinę z gospodarstwa i Sajkowscy wyprowadzili się do Wilna. Pozbawieni majątku, w Wilnie utrzymywali się z pokątnego handlu. W  Wilnie został Michał w porę ostrzeżony i uciekł przed aresztowaniem niemieckim na Podkarpacie do rodziny w Humniskach. Tam jako nowicjusz został  przez Rosjan posądzony o szpiegostwo i przeznaczony na rozstrzelanie. Żołnierz mający wykonać wyrok po dodatkowych wyjaśnieniach skazańca, puścił go wolnym. Po uwolnieniu pojechał do Lublina z myślą zakładania drużyn harcerskich. Tam powołano go na Naczelnika Harcerzy i funkcje tą pełnił od września 1944 do kwietnia 1945. (Uchwała TRN ZHP mianuje go naczelnikiem w dniu 10 stycznia 1945.)

Z Lublina przeprowadził się do Chojnic, gdzie podjął pracę w starostwie jako kierownik wydziału organizacji i handlu. Za pozostawione mienie na Wileńszczyźnie otrzymał poniemieckie gospodarstwo ogrodnicze i mieszkanie w Chojnicach. Po roku pracy w Starostwie przeszedł do pracy w swoim ogrodnictwie.

1 października 1948 r. został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa jako podejrzany o pracę w AK. Śledztwo i sądy trwały do 30 czerwca 1950 r. Uniewinnionego Sajkowskiego zwolniono z więzienia 2 sierpnia 1950 r. Jesienią zaproponowano mu pracę na funkcji kierownika internatu w Zakładzie Wychowawczym młodzieży moralnie zaniedbanej. Tam zdołał przeprowadzić reorganizację pracy, zwalniając połowę zbędnych wychowawców oraz wprowadził zasady samorządności młodzieży. Plany te zatwierdziło Kuratorium w Bydgoszczy, ale władze powiatowe usunęły kierownika z pracy. Wrócił ponownie do ogrodnictwa. W roku 1959 sprzedał gospodarstwo ogrodnicze wraz z mieszkaniem i przeprowadził się do Gdańska. Kupił dom we Wrzeszczu przy ulicy Ludowej 6, gdzie mieszkał do końca życia. Na Wybrzeżu powrócił do zawodu nauczycielskiego, pracując początkowo w Gdyni w Szkole Podstawowej.

W roku 1961 został kierownikiem Szkoły Podstawowej nr 8 w Gdańsku – Orunii. Od 1963 roku był nauczycielem w Technikum Tworzyw Sztucznych w Gdyni. W 1969 roku przeszedł na emeryturę. Będąc na emeryturze pracował przez 5 lat na pół etatu w Zasadniczej Szkole Budownictwa w Gdańsku przy ul. Powstańców Warszawy. Jako nauczyciel opiekował się zawsze pracą drużyn harcerskich w swoich szkołach.

W Drui nad Dźwiną założył Towarzystwo Rozwoju Miasta  i został wybrany jego prezesem. Towarzystwo przyczyniło się do zniesienia strefy nadgranicznej w mieście, a w następstwie tego rozwoju handlu i gospodarki miasta oraz sąsiednich wsi. W 1936 r. zorganizował sklep harcerski, cieszący się dużym powodzeniem.

Pracując w Chojnicach w 1945 r wykazał się dużymi umiejętnościami organizacyjnymi i przywódczymi zorganizował w krótkim czasie:
– Związek Administracji Państwowej i został i został wybrany jego prezesem.
– Powiatową Radę Związków Zawodowych i został wybrany na jej przewodniczącego.
– Spółdzielnię Spożywców, gdzie wybrano go przewodniczącym Rady Nadzorczej. Będąc na emeryturze działał w Stowarzyszeniu „Abstynencja”, wygłaszał prelekcje dla młodzieży szkolnej.

Wśród wielu odznaczeń 7 stycznia 1980 r. został mu nadany Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.  

W 1929 r zawarł związek małżeński z nauczycielką Władysławą Kędra (1907–1988), która ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Łańcucie. Jego dzieci to córka Teresa Żukowska (26.01.1931), ukończyła studia rolnicze w WSR w Olsztynie, mieszka na stałe w Australii; syn Zbigniew (27.11.1932), technik ekonomista mieszka w domu rodzinnym w Gdańsku Wrzeszczu przy ul. Ludowa 6; córka Jolanta Kułaga, nauczycielka muzyki, ukończyła WSM w Sopocie, mieszka na stałe w Australii.  

Hm. Michał Sajkowski zmarł 7 czerwca 1989 r i spoczywa na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku Wrzeszczu. Biografia została spisana na podstawie własnoręcznie napisanego w latach osiemdziesiątych przez Michała Sajkowskiego życiorysu, który jest w posiadaniu archiwum HKS „Korzenie”. Życiorys został uzupełniony na podstawie wywiadu z synem Zbigniewem Sajkowskim w lipcu 2005. Autor biogramu w latach 70. zapraszał  druha Sajkowskiego na kominki harcerskie, na których druh Michał opowiadał młodzieży o swoim życiu harcerskim.

hm. Bogdan Radys
Autor noty biograficznej