SZYMAŃSKI Henryk, pseud. Samotny Jastrząb (1921–1981), harcmistrz, pierwszy komendant Tajnego Hufca Harcerzy w Gdyni (1940–1942), więzień KL Stutthof, komendant Rejonu ZHP i hufcowy w Gdyni (1945–1949), sekretarz i kierownik wydziału Komendy Chorągwi Gdańskiej Harcerstwa.

Urodził się 24.09.1921 r. w Poznaniu. Był synem Józefa i Zofii z Więchowskich – miał braci. W związku ze zmianą miejsca pracy ojca rodzina zamieszkała w Gdyni, w dzielnicy Grabówek. W tym mieście ukończył gimnazjum i rozpoczął działalność harcerską. W latach 1937–1939 prowadził Drużynę Harcerzy im. ks. Ignacego Skorupki w Powszechnej Prywatnej Szkole „Szkoła Radosna” (założona w 1033 przez Irenę Górską dla dzieci z rodziców zamożnych ze sfery urzędniczej) mieszczącej się w śródmieściu Gdyni na Kamiennej Górze. W 1939 r. komendant Pomorskiej Chorągwi Harcerzy przyznał mu stopień podharcmistrza.

Po zajęciu Gdyni przez Niemców pracował w zakładzie malarskim Sylwestra Lewandowskiego i podjął działalność konspiracyjną – utworzył harcerski Krąg im. T. Kościuszki. Na tajnej naradzie (15.11.1939) dowódców samodzielnych grup harcerskich postanowiono połączyć je w tajny hufiec z radą i komendantem – funkcje tę powierzono phm. Henrykowi Szymańskiemu. Rozkazem z 1 stycznia 1949 powołał on formalnie Tajny Hufiec Harcerzy w Gdyni i określił kierunki jego działalności konspiracyjnej. W 1942 r. podjął współpracę z powstałym, później niż THH, gdańskim hufcem Szarych Szeregów (komendant hm. Lucjan Cylkowski) – przy zachowaniu autonomii przez Tajny Hufiec. Podczas wrześniowej wizytacji hm. Bernarda Myśliwka (komendant harcerskiej konspiracji na Pomorzu), w uznaniu zasług sześciu konspiratorów THH mianowanych zostało podharcmistrzami, a Szymański – harcmistrzem (stopnie te uznane zostały dopiero w 1957 r.). Wielka „wsypa” w Szarych Szeregach dotknęła też kilka osób z THH, w tym Szymańskiego, który został aresztowany przez gestapo 26.11.1942 r. i po torturach w śledztwie osadzony w KL Stutthof. Podczas ewakuacji obozu zimą 1945 roku, zmuszony do udziału w tzw. marszu śmierci, w marcu uciekł z kolumny więźniów w rejonie Wejherowa.

Po wyzwoleniu Gdyni i rozwiązaniu THH reaktywowane zostały hufce gdyńskie ZHP – na czele hufców męskich skupionych w Rejonie stanął Henryk Szymański. W 1947 r. po likwidacji Rejonu został komendantem gdańskiego Hufca Harcerzy w Chorągwi Gdańsko-Morskiej – funkcje tę pełnił do 1949 (w styczniu 1948 r. był komendantem kursu podharcmistrzowskiego w Dusznikach). W latach 1950–1956 pracował w Towarzystwie Przyjaciół Dzieci.

W grudniu 1956 był gdyńskim delegatem na Krajowy Zjazd Działaczy Harcerskich w Łodzi, a na przełomie 1956/1957 współuczestniczył w odnowie ZHP na Pomorzu Gd. i kierował gdyńskim Hufcem Harcerzy. W latach 1958–1962 pracował w Gdańskiej Komendzie Chorągwi Harcerstwa jako jej sekretarz, a następnie do 1964 jako kierownik Wydziału Organizacyjnego i krótko – kierownik Chorągwianego Ośrodka Kształcenia Instruktorów ZHP w Gdyni. Jednocześnie był członkiem Chorągwianej Komisji Rewizyjnej.

Pogarszający się stan zdrowia spowodował przejście na rentę; Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” przyjmował już w domu jako obłożnie chory. Zmarł 11.10.1981 r. w Wejherowie. Pochowany został z honorami w Alei Zasłużonych na cmentarzu witomińskim w Gdyni.

Był odznaczony Odznaką Grunwaldu (1965), Złotym Krzyżem Harcerskim (1942), Krzyżem „Za Zasługi dla ZHP” (1970). Jego imię nosi 108 Gdyńska Drużyna Harcerzy (1988) i ulica w gdyńskiej dzielnicy Chwarzno (2009). Ma też tabliczkę epitafijną w Mauzoleum Pamięci Harcerstwa w Skulsku (2017).

W r. 1946 w Gdyni zawarł związek małżeński z Elżbietą Heilandt (1922–2013) z Czerska. Miał dwoje dzieci.

– Encyklopedia Gdyni, W. 2006, t. 1, s. 820; Słownik biograficzny konspiracji pomorskiej 1939-1945, red. Maciejewska-Marcinkowska H., Zawadzka E., Toruń 2001, cz, V, s. 96; Puchała Poczet t. 2, s. 660; Chrzanowski B., Gąsiorowski A., Steyer K., Polska Podziemna na Pomorzu w latach 1939-1945, Gdańsk 2005, s. 609; Gąsiorowski A., Szare Szeregi na Pomorzu 1939-1945, Toruń 1989, s. 210-212; Jankowski J., Harcerstwo Pomorza Gdańskiego i Kujaw 1911-1945, Warszawa-Toruń 1987-1988, s. 259-260, 276; Kuligowski Z., Radys B., Harcerstwo gdańskie 1945-1973, Gdańsk 2015, passim; Małszycki D., Harcerstwo w Gdyni w okresie międzywojennym i w czasie okupacji (1928-1945), Gdynia 1997, s. 40-41; Ostrowska E., Gdynia – ludzie i miasto, Gdynia 2006, s. 147-151; Czuwaj Gdynio. Wspomnienia gdyńskich harcerek i harcerzy 1928-2011, red. Ryba J., Gdynia 2011, s. 163-164; BolduanR. Podgóreczny M., Bez mundurów, Gdańsk 1966, s. 9-11, 41-46, 56-69; Kłys A., Kalendarium osadzania i oznaczeń więźniów w obozie Stutthof w latach 1939-1945 w: „Stutthof – Zeszyty Muzeum” Sztutowo 2014, nr 2/12, s. 89-154; Lubecki L., Harcerze Wybrzeża w walce z okupantem w latach 1939-1945 w: „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” 1963, nr 8, s. 64; – Muzeum Harcerstwa w Warszawie syg. MHAR/11-39/37 i syg. MHAR/ZHL/19, 409, 492; Arch. Chorągwi Gdańskiej ZHP: Rozkaz L. 2/59 GKH i Rozkazy Komendy Chorągwi z l. 1957-1964; Cmentarz Komunalny Gdynia-Witomino – Rejestr pochówków.

hm. Zenon Kuligowski