Alfons Żurek (1910–1939) hm, nauczyciel, komendant Hufca w Wolnym Mieście Gdańsku.

Urodził się 8.09.1910 r. w Piekle n. Wisłą pow. Sztum. Rodzice Michał (1882–1973) i Marianna (1888–1965) z domu Matowska byli właścicielami barki czarterowanej przez poznańską firmę „Translloyd”. Przewozili  towary do portów położonych nad Wisłą, Odrą i Łabą. Całą rodziną mieszkali na barce, a syn urodził się w drodze. Miał brata Józefa (1915–1978), który w dorosłym życiu podobnie jak ojciec został szyprem i pływał na barce. Do 7 lat rodzinna barka była dla niego domem. We wrześniu 1917 r. zszedł na ląd, zamieszkał w Nowej Wsi koło Chełma nad Wisłą, aby rozpocząć naukę w Szkole Powszechnej. Ponieważ uczył się dobrze i chętnie rodzice posłali go w 1922 r. do szkoły wydziałowej w Toruniu.

W tamtym czasie Toruń był siedzibą Chorągwi Pomorskiej Harcerzy, gdzie silnie rozwijało się harcerstwo. Al (imię zdrobniałe) wstąpił do szkolnej drużyny, a jej działanie zafascynowało go tak bardzo, że do końca życia pozostał harcerzem wiernym skautowym ideałom. W 1926 r. zamieszkał w Gdańsku i podjął naukę w słynnym Polskim Gimnazjum Macierzy Szkolnej. W Gimnazjum działała I Drużyna Harcerzy im. Zygmunta Augusta i Al stał się jej zaangażowanym harcerzem. Był zaskoczony tym, że wielu jego kolegów posługuje się językiem niemieckim, gdyż słabo znali język ojczysty. To efekt silnej germanizacji Polaków od czasów zaborów, z której nie zdawał sobie sprawy. Stał się żarliwym obrońcom mowy ojczystej, którą w harcerstwie można było swobodnie rozwijać poprzez komunikowanie się tylko w tym języku. Zwracano na to uwagę we wszystkich jednostkach harcerskich i na każdym szczeblu organizacji. Harcerstwo gdańskie miało świetnych przywódców i młodzież polska chętnie garnęła się do pracy w ZHP. Rodzice widząc efekty takiej działalności bardzo wspierali działania drużyn i hufców angażując się w pracy Kół Przyjaciół Harcerstwa. Wspierali szczególnie akcję obozową, organizowali fundusze i pełnili funkcje pomocnicze kwatermistrzowskie i gospodarcze. Jednocześnie mieli podgląd codziennej pracy i wypoczynku powierzonych opiece harcerstwu swoich dzieci.

Al był wyróżniającym się harcerzem, karnym i zdyscyplinowanym, a przy tym uczynnym i wesołym chłopcem. W 1927 r. zwrócił na niego uwagę komendant hufca, polonista w gimnazjum – hm. Michał Urbanek – i wydelegował go razem ze Stanisławem Szymańskim na Zlot Pomorskiej Chorągwi Harcerzy do Torunia. Po powrocie z Torunia obaj zostali skierowani na obóz harcerski w Powiślu na Wileńszczyźnie zorganizowany wspólnie z krakowską drużyną im. Dionizego Czechowskiego. W następnym roku Al prowadził zastęp na obozie gdańskich harcerzy na Polance Redłowskiej w Gdyni.

Kiedy I Drużyna im. Zygmunta Augusta zmieniła swoją specjalność na morską, Al przeniósł się do II Drużyny im. Stefana Batorego, którą prowadził Stanisław Szymański. W 1929 r. wziął udział w obozie harcerskim na Skibówkach w Zakopanem, z którego wraz z delegacją 13 harcerzy wyjechał na Jamboree do Anglii. Gdańscy harcerze rozprowadzali tam specjalnie przygotowaną broszurę „Poland and Danzig” w ilości 2 000 egzemplarzy,propagującą prawa Polski do Gdańska, którą przygotował profesor gimnazjum Michał Urbanek. Po maturze w 1932 r. Al wyjechał na studia do Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie jako stypendysta Komisarza Generalnego RP w Gdańsku. Brał w tym czasie udział w kursie podharcmistrzowskim w stolicy. Po studiach z dyplomem nauczyciela wychowania fizycznego i stopniem podharcmistrza powrócił w 1935 r. do Gdańska. Otrzymał pracę w Polskim Gimnazjum Macierzy Szkolnej oraz nominację na komendanta III Hufca Harcerzy w Nowym Porcie. Pracował też w Polskiej Radzie Sportowej w Wydziale Wojskowym. Z reprezentacją Chorągwi Gdańskiej brał udział w Jubileuszowym Zlocie XXV lecia Harcerstwa w Spale. W następnym roku ukończył kurs harcmistrzowski i rozkazem Naczelnika Harcerzy L3/36 z 15 marca 1936 r. został mianowany harcmistrzem. Latem 1936 r. razem z Komendantem Chorągwi Alfem Liczmańskim prowadzili duże zgrupowanie obozów dla 380 druhów w okolicach Bodzentyna w Górach Świętolrzuyskich. Jesienią przeszedł do pracy nauczycielskiej w Polskich Szkołach Handlowych, nauczycielami byli tam również  Alf Liczmański i Maria Ostrowska, komendantka Chorągwi Harcerek w Gdańsku. Wychowanie Fizyczne prowadził także w Polskiej Szkole Średniej mieszczącej się w gmachu Dyrekcji Kolei, gdzie siedziby miały także Komendy Chorągwi Harcerek i Harcerzy oraz Polska Rada Sportowa.

Jako młody nauczyciel pielęgnujący kulturę i polskie tradycje patriotyczne był lubiany przez młodzież, ceniony i szanowany przez rodziców.  Natomiast nienawidzony i szykanowany przez hitlerowców. Kiedy w styczniu 1937 r. zawarł ślub cywilny z Ireną odebrano im dowody osobiste , pozbywając ich w ten perfidny sposób obywatelstwa Wolnego Miasta Gdańska. Mając w tym mieście pracę posługiwali się więc legitymacjami harcerskimi oraz służbowymi  wydanymi przez Kuratorium Pomorskiego Okręgu Szkolnego.

W 1937 r. na Jamboree do Holandii udały się dwie ekipy harcerskie z Gdańska pod wodzą komendanta Chorągwi Alfa Liczmańskiego. Jedna morska i druga lądowa z udziałem Alfonsa Żurka, była jego ostatnią międzynarodową wyprawą harcerską.

Ostatni dramatyczny akt patriotycznej akcji w Gdańsku hm. Alfonsa Żurka rozegrał się 3 maja 1939 r. Prowadził wówczas oddział harcerzy z kościoła pw. Chrystusa Króla (kościoła Polonii gdańskiej) do siedziby chorągwi na akademię z okazji 148. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Na tę okazję czekali zaczajeni bojówkarze hitlerowscy, którzy pałkami rozpędzili harcerzy, a jego dowódcę dotkliwie pobili. W wyniku doznanych obrażeń nastąpił urazu mózgu. Lekarz chorągwi dr Stefan Mirau, przewidując konieczność operacji głowy, polecił badania specjalistyczne, na które szpital gdański skierował chorego do Poznania. Tam potwierdziła się diagnoza druha Miraua i chorego przewieziono specjalistyczną karetką do warszawskiego szpitala „Dzieciątka Jezus”. Pourazowa infekcja skóry głowy nie pozwalała wykonać natychmiast operacji. Wykonano ją dopiero 17 czerwca. Operacja przebiegła pomyślnie, jednak pacjent zmarł w szpitalu 22 czerwca. Władze Gdańska obawiając się demonstracji Polaków, nie pozwoliły pochować druha Żurka w Gdańsku. Pogrzeb odbył się w Poznaniu 29 czerwca na cmentarzu farnym z udziałem licznej delegacji harcerzy, instruktorów i kapelanów harcerskich z Gdańska. Kondukt żałobny prowadzili poznańscy harcerze przed trumną wśród księży był Franciszek Rogaczewski i kapelan harcerski Leon Bemke. Komendę Chorągwi reprezentowali hm. Alf Liczmański, hm. Roman Truszczyński, hm. Oskar Żawrocki, dr Marian Pelczar oraz przewodniczący Zarządu Okręgu ZHP w Gdańsku dr Franciszek Kręcki. Oskar Żawrocki reprezentował dodatkowo Komisarza Generalnego RP w Gdańsku.

W czasie okupacji niemieckiej cmentarz farny został zlikwidowany, a trumnę A. Żurka przeniesiono na cmentarz w dzielnicy Wilda. W 1960 r. drugie miejsce spoczynku także zlikwidowano pod budowę osiedla mieszkaniowego. Wówczas rodzina przeniosła prochy do rodzinnego grobu na cmentarz w Gdańsku – Oliwie.

Al ożenił się z Ireną Kryszewską (1914–2001) ekonomistką. Posiadali 2 synów. Starszy Tadeusz (29.12.1937) podobnie jak ojciec ukończył Wyższą Szkołę Wychowania Fizycznego w Warszawie i został nauczycielem wychowania fizycznego. Młodszy Andrzej (30.06.1939) urodził się 8 dni po śmierci ojca, jest elektronikiem zawodowo związany z Politechniką Gdańską.

Nazwisko Alfonsa Żurka upamiętniają tablice pamięci w Gdańsku: Pomordowanych nauczycieli Wolnego Miasta Gdańska przy ul. Wałowej; w budynku Zespołu Szkół Ekonomicznych przy ul. Seredyńskiego (dawne Szkoły Handlowe w Wolnym Mieście Gdańsku); na Domu Harcerza przy ul. Za Murami 2–10.

Irena Żurek wyszła w 1942 r. ponownie za mąż za Eugeniusza Kowalskiego.

S. Puchała „Poczet Harcmistrzyń i Harcmistrzów” t. II, s. 940, Warszawa 2014; Encyklopedia Gdańska s. 383, Olsztyn 2012; J. Grzywacz, B. Radys, G. Ruty, D. Szczecina „Harcerskie historie” Jastrzębie Zdrój 2010 s. 343; Z. Kuligowski, B. Radys Harcerstwo Gdańskie 1945-1973 Gdańsk 2016 s. 149; K. Jarzębowski , L. Kuprianowicz „Harcmistrzynie i harcmistrze”, Kraków. 2006 s. 216; G. Danielewicz. „W kręgu Polonii gdańskiej” s.155 – 157; R. Woźniak „Harcerstwo polskie w Wolnym Mieście Gdańsku”, Warszawa 1977. Informacja syna Tadeusza.

                                                                                                 hm. Bogdan Radys