hm. Maria Anna Krynicka (1896–1978) – nauczycielka, komendantka Lwowskiej Chorągwi Harcerek (1921–1923, 1925–1928), Naczelniczka Harcerek (1937–1945).
Maria Mudryk urodziła się 16 kwietnia 1896 r. w Przemyślu w rodzinie konduktora kolejowego Stefana Mudryka i Rozalii z d. Rogala-Podolska. Miała brata Franciszka (1901–1944), instruktora skautowego i harcerskiego, żołnierza wojny 1918–1920, nauczyciela i inspektora szkolnego, organizatora tajnego nauczania w Przemyślu, zamordowanego przez hitlerowców; oraz cztery siostry: Katarzynę, Stefanię, Felicję i Stanisławę (wszystkie były harcerkami, a Stanisława działała w konspiracji). W czasie nauki w państwowym seminarium nauczycielskim w Przemyślu w latach 1909–1911 Maria należała do „Petu”, a później do „Eleusis”, spośród członkiń którego w maju 1911 r. powstał pierwszy w Przemyślu zastęp skautek. W grudniu 1911 r. już jako zastępowa złożyła na ręce Olgi Drahonowskiej przyrzeczenie skautowe. Drużyna była wówczas zakonspirowana, gdyż władze szkolne nie pozwalały nawet na działalność kółek przedmiotowych. W lipcu 1914 r. Maria ukończyła ogólnopolski kurs instruktorski w Skolem. W pierwszych dniach wojny zorganizowała na dworcu kolejowym w Przemyślu pogotowie sanitarne dla uciekinierów z Galicji Wschodniej i żołnierzy znajdujących się w stojących na stacji wagonach, które zostało po czterech dniach przejęte przez Czerwony Krzyż. W okresie ofensywy rosyjskiej została wraz z rodziną ewakuowana do Kromieryża na Morawach, gdzie z dzieci ewakuowanych utworzyła drużynę harcerek. Niezależnie od tego pracowała w szpitalu czeskiego Czerwonego Krzyża. Po powrocie do Przemyśla we wrześniu 1915 r. kontynuowała naukę w seminarium oraz pełniła funkcję drużynowej, teraz już jawnie, I Drużyny Skautek im. T. Kościuszki (1915–1916). W styczniu 1916 r. zorganizowała kurs zastępowych, w którym wzięły również udział nauczycielki z powiatu, w następstwie czego powstały w tych miejscowościach drużyny. Poprowadziła również w tym czasie kolonię w Krzywczy.
W roku 1918 zdała maturę seminaryjną, a w roku następnym jako eksternistka maturę gimnazjalną i rozpoczęła studia z zakresu nauk przyrodniczych i chemii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Od roku 1916 była przewodniczącą Rady Drużynowych Harcerek, niebawem została Komendantką Miejscową, a następnie Komendantką Okręgową w Przemyślu. Funkcje te pełniła do 1920 r. Był to okres rozkwitu przemyskiego harcerstwa, mimo trwającej w tym czasie wojny ze wszystkimi jej przykrymi skutkami – głodem, brakiem opału i odzieży. Była współzałożycielką tajnego Związku Gimnazjalnej Młodzieży Niepodległościowej, który przeszedł pod opiekę POW. Pracowała również w założonym przez miejscowego komendanta harcerzy „klubie uliczników” i udzielała korepetycji. Była delegatką na zjazd zjednoczeniowy organizacji skautowych, który miał miejsce w dniach 1–2 listopada 1918 r. w Lublinie, gdzie w powodu wybuchu walk została odcięta od możliwości powrotu.
Po powrocie ze zjazdu włączyła się czynnie do prac dla wojska broniącego Przemyśla przed Ukraińcami. Odwiedziła wszystkie grupy harcerskie, zorganizowała szwalnię i pocztę harcerską, a następnie dołączyła do ekipy Czerwonego Krzyża dojeżdżającej na front po rannych i chorych żołnierzy. Po odsunięciu się frontu od miasta na prośbę burmistrza zorganizowała pięć ochronek na peryferiach miasta. Z powodu wyjazdu hufcowego harcerzy objęła tę funkcję obok kierowania przemyskimi harcerkami. Zorganizowała kształcenie instruktorów i funkcyjnych drużyn oraz grupę przemyskich harcerzy wysłanych na akcję plebiscytową na Spisz i Orawę. Wzięła udział w III zjeździe Naczelnej Rady Harcerskiej w Zwierzyńcu w lipcu 1919 r. Latem 1920 r. weszła w skład Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa, który zorganizował męską Ochotniczą Legię Obywatelską i żeńską Ochotniczą Legię Kobiet, obie licznie zasilone harcerzami i harcerkami. Dodatkowo ponownie wzięła udział w obsłudze pociągów sanitarnych dowożących rannych i chorych z frontu.
Na przełomie lat 1920/21 przeniosła się do Lwowa dla dokończenia studiów. W roku 1921 została demonstratorem, w roku następnym asystentem, a w roku 1924 starszym asystentem na Wydziale Rolniczo-Leśnym Politechniki Lwowskiej. Oprócz tego w latach 1922–1932 uczyła biologii i chemii w seminarium i liceum Anny Rychnowskiej, a w latach 1924–1932 wykładała w pomaturalnej Żeńskiej Szkole Gospodarczej w Snopkowie koło Lwowa. W tym czasie w 1924 r. złożyła na uniwersytecie egzamin magisterski z biologii oraz egzamin nauczycielski z biologii i chemii, a w roku 1926 po uzupełnieniu studiów na politechnice uzyskała tytuł inżyniera.
Od roku 1920 była członkiem komendy Lwowskiej Chorągwi Harcerek, kierując Działem Kursów, a w roku następnym została wybrana komendantką Lwowskiej Chorągwi Harcerek, obejmującej województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Funkcję tę pełniła w latach 1921–1923 i 1925–1928, będąc równocześnie członkinią Naczelnej Rady Harcerskiej; w latach 1921–1932 była członkinią komendy chorągwi, a od 1928 do 1932 r. kierowniczką Wydziału Kształcenia Starszyzny. W maju 1923 r. została mianowana podharcmistrzynią, a w grudniu 1927 r. w wyniku zmiany systemu stopni – harcmistrzynią. Była komendantką szeregu obozów instruktorskich (w 1921 r. w Starym Samborze, w 1922 r. w Pieskowej Skale, w 1925 r. w Kacwinie, a w 1926 r. Oporcu koło Skolego). Brała także udział w szkoleniu instruktorek na kursach centralnych. W lipcu 1931 kierowała organizacją Zlotu Harcerek zorganizowanego w Nowosielicy z okazji dwudziestolecia przemyskiego harcerstwa żeńskiego.
W maju 1932 r. przeniosła się wraz z rodziną do Tarnowskich Gór, gdzie mąż został mianowany kontrolerem odcinka PKP. Uczyła tam w szkole zawodowej, a ponadto opiekowała się Kołem Polek w Strzelcach Opolskich, dokąd dojeżdżała. Krótko kierowała tamtejszym hufcem harcerek, równocześnie prowadząc centralne kursy dla nauczycielek-opiekunek drużyn (w 1935 r. na Głodówce, w 1936 r. w Runowie Krajeńskim, w 1937 r. na Buczu, w 1938 w Skolem a w 1939 r. w Zełemiance). W marcu 1933 r. przeniosła się wraz z mężem do Bydgoszczy, gdzie został naczelnikiem oddziału drogowego. Pracowała tam jako kierowniczka szkoły powszechnej, jak również włączyła się w pracę harcerską, doprowadzając niebawem do podziału hufca na trzy mniejsze, sama zaś została Komendantką Ośrodka. Od roku 1936 była członkinią Naczelnej Rady Harcerskiej, a 6 czerwca 1937 r. została wybrana Naczelniczką Harcerek, dojeżdżając od września tegoż roku na zebrania Głównej Kwatery do Warszawy. W tym samym roku przeprowadziła się do Torunia, gdzie z kolei został przeniesiony mąż. Podjęła pracę w toruńskim Pedagogium i była członkiem Zarządu Okręgu Pomorskiego ZHP.
W 1938 r. reprezentowała polskie harcerki na X konferencji instruktorek skautowych w Adelboden w Szwajcarii. Jako Naczelniczka Harcerek we wrześniu 1938 roku powołała do życia Pogotowie Harcerek, w ramach którego kilkaset harcerek wzięło udział w pracach opiekuńczych i samarytańskich na Zaolziu. W związku z przystąpieniem Organizacji Harcerek do Organizacji Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju weszła w skład Rady Głównej tej organizacji. W lipcu 1939 r. uczestniczyła wraz z grupą 33 harcerek w dwutygodniowym Światowym Zlocie Skautek „Pax-ting” w Gödöllö na Węgrzech. Z końcem sierpnia przeprowadziła ostatnią odprawę komendantek chorągwi.
1 września 1939 r. w myśl wcześniej ustalonego planu, nie zrzekając się funkcji naczelniczki, zeszła do podziemia, wyznaczywszy na swoją zastępczynię w Warszawie Marię Wocalewską (od 1943 r. funkcję tę pełniła Zofia Florczak). Pogotowie Harcerek przystąpiło do pracy kierowane przez hm. Józefinę Łapińską, utrzymującą przy pomocy łączniczek kontakt z Naczelniczką przez cały okres okupacji. Opuściwszy Toruń przed wybuchem wojny Maria Krynicka osiedliła się w Łososinie Górnej w dworku p. Dunikowskiej-Dąbrowskiej. Pracowała tam jako instruktorka Kół Gospodyń Wiejskich i kierowniczka pól doświadczalnych, a równocześnie współdziałała z ZWZ-AK w Krakowie i na miejscu. Skupiała w swoim ręku wiele nici konspiracyjnych. Między innymi do przesyłania informacji wykorzystywano torebki z nasionami rozsyłanymi po całej Polsce z prowadzonej przez nią stacji nasiennej. W 1940 r. zorganizowała z pomocą sióstr zakonnych grupę tajnego nauczania, które kontynuowała po przeniesieniu się w 1943 r. do Krakowa. W Krakowie pracowała nadal jako instruktorka Kół Gospodyń Wiejskich, a mąż w zawodowej szkole rzemieślniczej. 25 marca 1945 r. rozwiązała dotychczasową Organizację Harcerek, składając równocześnie rezygnację z funkcji Naczelniczki. Z Krakowa Kryniccy przenieśli się ponownie do Bydgoszczy, a następnie do Gdańska. Tam Krynicka pracowała w Wyższej Szkoły Pedagogicznej między innmi jako dziekan Wydziału Biologii i Geografii. W latach 1956–1959 była doradcą Naczelnej Rady Harcerskiej, a w latach 1957–1959 także Kierowniczką Wydziału Kształcenia Starszyzny Gdańskiej Komendy Chorągwi Harcerstwa. W roku 1966 przeszła na emeryturę, pracując nadal w uczelnianym związku zawodowym.
Zmarła 15 września 1978 r. Została pochowana na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku. Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Armii Ochotniczej, „Gwiazdą Przemyśla”, Odznaką „Polska Swemu Obrońcy”, Honorową Odznaką Harcerstwa Przemyskiego i in. Posiadała tytuł „Zasłużonego Nauczyciela PRL”.
W czerwcu 1926 r. zawarła związek małżeński z Janem Krynickim (zm. 1969, mgr inż., pracownik kolei, ppor. AK). Miała synów: Macieja (1928–1995, mgr geografii prac. PRO w Gdyni), Andrzeja (1929, dr n. med.) oraz córkę Teresę Tarnacką (1934, dr n.hum. prac. CODN w Warszawie, była drużynową harcerek w latach 1957–1960 w Gdańsku Wrzeszczu).
Biblioteka Jagiellońska. Dział Rękopisów, S. Stipal, Rys Historyczny Lwowskiej Chorągwi Harcerek na podstawie zebranych materiałów opracowała…, mps, sygn. Przyb. 413/76, s. 34-37, 56-57, 59, 77; M. Mudryk, Hufiec Przemyśl. Relacje i wspomnienia… [w:] S. Stipal, op. cit., s. 93-96; W. Błażejewski, Z dziejów harcerstwa polskiego (1910-1939), Warszawa 1985, s. 311, 330, 332, 335, 342; J. Bury, Harcerki przemyskie, Przemyśl 1994, s. 5-21, 30, 35-36, 51-55, 63-72, 77-81, 95-98, 174-180; E. Grodecka, Pierwsze ćwierćwiecze Harcerstwa Żeńskiego. Materiały do historii, cz. 1. 1911-1914, Warszawa 1937, s. 21-22; Harcerki 1911-1939. Historia, program, wychowanie [red.] J. Raniecka-Bobrowska, Warszawa 1990, s. 77, 110, 112, 199-201, 289, 337; Harcerki 1939-1945 [red.] K. Wyczańska, Warszawa 1983, s. 8-10, 30-31, 461; Harcerki 1939-1945. Relacje-pamiętniki [wyb. i oprac.] K. Wyczańska, Warszawa 1985, s. 6, 14, 25, 36, 48, 155; K. Jarzembowski, L. Kuprianowicz, Materiały do Księgi Harcmistrzyń i Harcmistrzów Związku Harcerstwa Polskiego mianowanych w latach 1920-1949, „Harcerstwo”, 1997, nr 3, s. 61; A. M. Korsak, Komendantka Szarych Szeregów. Harcerze z Nowego Sącza, „WTK-Katolik”, 1976, nr 24, s. 6; S. Krakowski, Tropami Przemyskiego Harcerstwa, Przemyśl 1998, s. 3, 8, 12, 14, 17, 29, 34-36, 112-114; Materiały do Harcerskiego Słownika Biograficznego [red.] O. Fietkiewicz, „Harcerstwo”, A. J. Sławski, Maria Anna Mudrykówna-Krynicka 1896-1978, „Harcerstwo”, 1987, nr 9, s. 35-43; nr 10, s. 26-31; S. Stipal, Wspomnienie o Marii Krynickiej Naczelniczce Harcerek, „Tygodnik Powszechny”, 1979, nr 14, s. 3.
Janusz Wojtycza
Autor noty biograficznej
